Yurak yetishmovchiligida birinchi yordam ko'rsatish Abu Ali ibn Sino nomidagi

Yurak yetishmovchiligida birinchi yordam ko'rsatish

Abu Ali ibn Sino nomidagi

Buxoro davlat tibbiyot instituti

Tibbiy-pedagog fakulteti

143-guruh talabasi

Muzaffarova Zarnigorning bioetika fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Yurak yetishmovchiligi — miokard qisqarish qobiliyatining zaiflashuvi va katta yoki kichik qon aylanishi doirasida dimlanish hodisalari tomonidan chaqirilgan o’tkir yoki surunkali holat. Tinch holatda yoki biroz faollikda hansirash, tez charchash, shishlar, tirnoqlar va lab-burun uchburchagi sianozi (ko’karishlari) bilan namoyon bo’ladi.

O’tkir yurak yetishmovchiligi o’pka shishi va kardiogen shokning rivojlanishi bilan xavfli, surunkali yurak yetishmovchiligi esa a’zolarning gipoksiyasi rivojlanishiga olib keladi. Yurak yetishmovchiligi — inson o’limining eng ko’p uchraydigan sabablaridan biridir.

Yurak yetishmovchiligi mustaqil yurak kasalligi hisoblanmaydi va tomirlar va yurakning turli patologiyalari asorati sifatida rivojlanadi: yurakning klapan poroklari, ishemik kasallik, kardiomiopatiya, arterial gipertoniya va boshqalar.

Ba’zi kasalliklarda (masalan, arterial gipertoniyada) yurak yetishmovchiligi namoyon bo’lishining ortishi yillar davomida asta-sekin o’sib boradi, ammo boshqa (o’tkir miokard infarktida), funktsional hujayralarning bir qismi nobud bo’lishi bilan kechadigan hollarda esa bu vaqt kun va soatlargacha qisqaradi. Yurak yetishmovchiligining keskin rivojlanishida (daqiqalar, soatlar, kunlar) uning o’tkir shakli haqida gapiriladi.

Surunkali yurak yetishmovchiligidan aholining 0,5% dan 2% gacha qismi aziyat chekadi, 75 yoshdan kattalarda uning tarqalganligi taxminan 10% ni tashkil qiladi. Yurak yetishmovchiligi muammosining dolzarbligi undan aziyat chekuvchi bemorlar sonining faqat ortib borishi, yuqori o’lim va nogironlik ko’rsatkichlari bilan belgilanadi.

Yurak yetishmovchiligining eng ko’p uchraydigan sabablari orasida (bemorlarning 60-70 foizida) miokard infarkti va YIK ajratiladi. Ulardan keyingi o’rinlarda revmatik yurak kasalliklari (14%) va dilatatsion kardiomiopatiya (11%) turadi. 60 yoshdan oshgan guruhda YIK`dan tashqari, yurak yetishmovchiligi gipertonik kasallik tomonidan (4%) ham chaqiriladi. Keksa bemorlarda yurak yetishmovchiligining tez-tez uchraydigan sababi bo’lib 2-toifa qandli diabet va uning arterial gipertoniya bilan kombinatsiyasi xizmat qiladi.

Tug‘ma yurak nuqsonlari –bu guruhli kasallik bo‘lib, yurakning anatomik yetishmovchiligi (klapan, tomir), onaning qornida kechadigan, yurak ichi va gemodinamikaning buzilishi bilan xarakterlanadigan kasallik. Asosiy belgilari terining oqarishi, ko‘karish belgilari, yurak shovqinlari, rivojlanishdan ortda qolish, nafas va yurak yetishmovchiligi belgilaridir.

Agar tug‘ma yurak nuqsoniga shubha bo‘lsa, EKG, FKG, rentgen, ExoKG, yurak kateterizatsiyasi, aortagrafiya, kardiografiya, yurak MRT si o‘tkaziladi. Ko‘p xollarda kardioxirurgik davolash usuli qo‘llaniladi.

Tug‘ma yurak nuqsonlari bu – yurak va yirik qon tomirlar kasalligi bo‘lib, qon oqimi o‘zgarishlari, yurak yetishmovchiligiga olib keladi. Tug‘ma yurak nuqsonlarining uchrash ehtimoli tug‘iladigan barcha chaqaloqlarning 0,8 dan 1,2 % ini tashkil qiladi. Tug‘ma yurak nuqsonlari barcha tug‘ma nuqsonlarning 10-30 % ini tashkil etadi. Kardiologiyada ko‘plab uchrovchi yurak nuqsonlariga qorinchalararo to‘siq yetishmovchiligi, (20%), bo‘lmachalararo to‘siq yetishmovchiligi, aorta stenozi, aorta koarktatsiyasi, Batalov yo‘li yetishmovchiligi, yirik qon tomirlar tranpozitsiyasi, o‘pka arteriyasining stenozi (10-15 %) kabilar kiradi.

Yurak nuqsonlaririning kelib chiqish sabablari xromosoma buzilishlari (5 %), gen mutatsiyasi (2-3%), tashqi muhit ta’siri (1-2 %), poligen faktorlarga moyillik (90%) bo‘lishi mumkin.

Tug‘ma yurak nuqsonalari bir dona genning o‘zgarishi bilan ham yuzaga kelishi mumkin. Bu holatlarda tug‘ma yurak nuqsonlari autosoma dominant holatda yuzaga keladi (Marfan sindromi, Xolta-Orama, Kruzona, Nunana va boshqa sindromlar). Autosoma retsessiv holatda esa Karatagenera, Karpenter, Robert, Gurler va sindromlar bilan xarakterlanadi.

Yordam ko'rsatish

Yurak mushaklari qisqarishining yaxshilanishiga erishish yoki yurak bir marta qisqarganda chiqargan qon miqdorini ko'paytirish kerak. Bu qon miqdori normada 30—50 mg ga teng. Bemor yarim o'tirgan holatga keltirilib, katetrlar yoki maskalar orqali kislorod beriladi, yurak glukozidlari qo'llaniladi, qon bosimi past bo'lgan holatlarda bosimni ko'tarish choralari ko'riladi. Buning uchun kalsiy xlor, gormonlar keng qo'llaniladi. Gipertoniya kasalligi sabab bo'lgan bo'lsa, bosimni tushirish va o'pka shishishiga qarshi choralar ko'riladi. Bunda gipotenziv dorilar yordam bermasa, ganglioblokatorlar qo'llash mumkin. Umuman olganda simptomatik va sindromli davolashlar olib boriladi, o'pka shishishiga qarshi kurashish choralari ko'riladi.

Etiboringiz uchun rahmat