Yuza gʻadir-budirliklari; mkm

1-misol. “Shlitsali val” detalining ikkita turli ko‘rinishdagi yuzalariga mexanik ishlov berish uchun qoldirilgan qo‘yimlarni analitik hisobi.
A, Б sirt yuzalar uchun qo‘yim miqdorini aniqlaymiz. Detalning uzunligi L=320-0,5 mm, og‘irligi 0.915 kg. A, Б sirt yuzalar 005 – frezerlik operasiyasida cheti kesiladi. Yuza g‘adir-budirligi Rz=40 mkm.
Qarama-qarshi joylashgan yuzalarga parallel ishlov berishda qo‘yimlarni aniqlash quyidagi formula yordamida bajariladi [3, 62 b.]:
,
Zagotovka uchun profilning notekisliklari balandligi (Rz) va sirt qatlamdagi nuqsonlar chuqurligi (T) ni jadvaldan olamiz:
1) zagotovka uchun: R_Z=200 mkm; T=300mkm [4, 186 b.];
2) toreslash uchun: Rz=50 mkm; T=50 mkm [4, 188 b.].
Qo‘yimlar (joizliklar) miqdori - [4, 192 b.];
-zagotovka uchun δ_zag =2000 mkm;
- detalning ikki chetini kesish uchun δ_det =500 mkm.
Fazoviy chetlanishlarning umumiy yig‘indisi quyidagi formula yordamida topiladi:

bu yerda ∆_qiy = 1mkm – zagotovkaning nisbiy egriligi, [3, 186 b.]
O‘rnatishdagi xatolik quyidagicha topiladi:

Berilgan detalda o‘lchov bazasi bilan o‘rnatish bazasi bir-biriga mos kelgani uchun bazalash xatoligi ε_baz = 0 ga teng deb qabul qilamiz. U holda

bu yerda ε_mah –mahkamlashdagi xatolik, ε_mah =370 mkm [3, 75 b.].
Qo‘yimning minimal qiymati quyidagiga teng:

Zagotovkaning hisobiy o‘lchamlarini aniqlaymiz:
L_his1 = 319,5 mm.
L_his0 = 319,5+ 1,6 = 321,1mm.
L_his0= L_мах0 = 321,1+2=323,1mm.
Qo‘yimlarning eng katta va eng kichik qiymatlari yig‘indisini aniqlaymiz:
=1600 mkm.
=3100 mkm.
=δ_zag – δ_det
3100 – 1600 =2000– 500
1500=1500
Hisoblar to‘g‘ri bajarilgan.
Berilgan detalda E yuzani D=25 mm L=160 mm uzunlikda qora yo‘nilsin. Yo‘nishda qo‘yimlar miqdorini va oraliq chegaraviy o‘lchamlarni hisoblaymiz.
Zagotovka Rz=200 mkm , T=300 mkm. ([3] 63-bet 4,3 jad)
Qora yo‘nishda Rz=50 mkm ,T=50 mkm.
Qo‘yimning tashqi yuzalarini hisoblashda:
2Z ([3] 62-bet, 4,2-jad).
Berilgan zagotovka uchun fazoviy chetlanishlarning umumiy qiymati quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Ρ_qiy=∆_qiy·L ([3] 68-bet 4,7-jad).
∆_qiy=0,75; L=160 mm
Ρ_qiy=∆_qiy·L =0,75·160=120 mkm.
Qora ishlov berishdan so‘ng qoldiq fazoviy chetlanish quyidagiga teng bo‘ladi:

ρ= ([3] 63-bet 4,3-jad).
O‘rnatishda hosil bo‘ladigan xatoliklarni aniqlaymiz.
([1] 73-бет ).

Berilgan detalda o‘lchov bazasi bilan o‘rnatish bazasi bir-biriga mos kelgani uchun bazalash xatoligi ε_baz=0 ga deb qabul qilamiz. U holda:

Qiymatlarga asosan oraliq o‘tishlardan minimal qo‘yimlarning qiymatlarini quyidagi formuladan foydalanib hisoblaymiz:
Yo‘nishda minimal qo‘yim miqdori:
Qorа 2Z =2 (50+50+ )=942 mkm.
Hisobiy o‘lchamni topamiz.
D=25+0.039=25,039 mm
Qo‘yim (joizlik) qiymati:
Δ_zag=2000 mkm δ =39 mkm.
Hisobiy o‘lchamlarni hisoblaymiz.
D =25,039+2=27,039 mm;
D = 27,039+1,541=28,58 mm.
Keltirilgan o‘lchamlarni hisoblaymiz:
D =27,039-0.033=27,006 mm;
D =28,58-0,039=28,541 mm.
Hisobiy qo‘yimlarni xhsoblaymiz:

Tekshirish.
δ_zag-δ₁ =0,039-0,033 =0,006 mkm.
Demak hisoblash to‘g‘ri bajarilgan.