‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

4 9 -§ . Erkin harakatlanishda issiqlik berilishi
Gravitatsion kuch t a ’sirida erkin harakat hosil b o ‘ladi. H arakatlar 
turbulent va lam inar b o ‘lishi mumkin.
Erkin lam inar harakatda vertikal devorning issiqlik berish koeffitsienti 
quyidagi formula orqali topiladi:
L am inar oqim da ts= c o n st b o ‘lganda vertikal devorning issiqlik berish 
koeffitsienti quyidagi formula bilan hisoblanadi:
N u d = 0,02 R e
0;,8
• P r
° 43
• (— 5
-)0-25
Pr,>
(207)
(208)
(209)
113
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Prs
N u , = 0 , 6 3 ( С г , Р г , ) * - » ( ^ Г
)0'!-5
(210)
Suyuqlik gorizontal quvur atrofida erkin lam inar harakatlanganda 
o ‘rtacha issiqlik berish koeffitsienti quyidagi formula orqali hisoblanadi:
P r
N u d = 0 ,5 (G rsd Pr.)1’ 2S( 
7
ГГ 
)0-25
(211)
Rivojlangan turbulent harakat ( G r x P rJ boMganda vertikal devor 
b o ‘ylab erkin harakatlanishda issiqlik berish koeffitsienti quyidagi for­
mula orqali topiladi:
P r
Nu x = 0 , 15(Gr x Prs)°’55( ТГГ 
)0-25
(
212
)
* ()
(208), (209), (210), (211) formulalarda aniqlanuvchi harorat deb 
qizigan yuzadan uzoqroqdagi harorat qabul qilinadi.
(208) va (
211
) formulalarda aniqlanishi kerak b o ‘lgan kattalik sifatida 
x qabul qilingan. x — d e v o rn in g b o sh id a n b oshlab issiqlik berish 
koeffitsienti aniqlanuvchi m aydonga boMgan masofa, (209) ifodada 1 — 
devor uzunligi, (
210
) formulada esa d — quvurning tashqi diametri.
Agar suyuqlik hajmi katta boMmasa, devor har xil kichik teshiklar 
bilan chegaralangan b o ‘lsa, bu chegaralangan hajm deb ataladi. Bunda 
issiqlik berish koeffitsienti suyuqlikning turiga, uning harakati, devorlar 
orasidagi haroratlar farqi, teshiklarning geometrik kattaliklariga bogMiq 
bo'ladi.
Amaliy hisobda k o ‘pincha suyuqlik qatlam idan issiqlik oqimini topish 
kerak b o ‘ladi. Bunday sharoitda chegaralangan hajmdagi q o ‘sh jarayonlar 
issiqlik o ‘tkazuvchanlikning ekvivalent jarayoniga almashtirib hisoblanadi:
q = (Xckv/ 5) 
( t d[ - t
dz) , V t / m
2
(213)
bu yerda:
A,ckv — chegaralangan hajm da issiqlik o'tkazuvchanlik va 
konveksiya bilan issiqlik o'tishini hisobga oluvchi issiqlik o 4 k az u v ch an - 
likning ekvivalent koeffitsienti,
A k, = ek A 
(214)
bu yerda: X —
suyuqlikning issiqlik o'tkazuvchanlik koeffitsienti, V t/ 
mK;
ek — issiqlik o4ishida konveksiyaning t a ’sirini ifodalovchi koeffitsient.
114
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

(C r - Pr)^ > 
103
b o ‘lgan aniqlikda ek =
0,8
(C r - Pr) (/^э deb qabul
qilish mum kin.
Aniqlanuvchi harorat sifatida:
t = 0,5 
( t 0i - t (h),
°C b o ‘ladi. 
(215)
Aniqlanuvchi kattalik qilib teshik qalinligi 5m qabul qilingan. Gorizontal 
teshik b o ‘lgan sharoitda yuqori yuzasining h arorati pastki qismdagi 
haroratdan yuqori b o ‘ladi. Suyuqlik harakat qilmaydi va A,ckv =
X,
konvektiv 
issiqlik almashuvi qiymati nolga teng b o ‘ladi.