‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

x'= ^
;
Ea- = 1( 1 0 0 % )
Z — gaz moli soni;
Z — aralashma moli soni.
а г
Ideal gazlar uchun molyar ulush hajmiy uiushga teng: x = r
Ideal gaz aralashmalarini hisoblashda molyar massadan fovdalaniladi. 
Agar gaz aralashmalari hajmiy ulushda berilsa, gaz aralashmasining 
molyar massasi quyidagiga teng:
.Llar“ 1-1 1ГГ f-l2 r 2 + h
r 3 + ” --+ f-ln r „
kg  
кт о I
Agar gaz aralashmalari massaviy ulushda berilsa. gaz aralashmasining 
molyar massasi quyidagiga teng:
1
a 
+
Hx 
H i 
f h
f ‘ . 
Aralashm aning gaz doimiysi:
k g
кт о!
14
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

8 3 1 4
| 
k g  
j
(17)
Parsial bosimlarni aniqlash:
P. = r • P .
Hajmiy ulush va massaviy ulush orasidagi bog'liqlik:
7 - § . Ideal gazlarning issiq lik s ig ‘imi
T erm odina m ik jarayonda ishchi jismga berilgan issiqlik miqdori shu 
jismning solishtirma issiqlik sig‘imi orqali aniqlanadi. Solishtirma issiqlik 
sig‘imi deb, 1 kg jismni 1°C qizdirish u ch u n zarur b o ‘lgan issiqlik 
miqdoriga aytiladi va u с harfi bilan belgilanadi.
q — solishtirma issiqlik miqdori, kj/kg; 
tj — boshlang‘ich harorat; 
t2~ jismning oxirgi harorati; 
x — jarayon turi.
Issiqlik sig‘imi o ‘zgarmas kattalik emas, harorat o'zgarishi bilan issiqlik 
sig‘imi ham o ‘zgaradi. Issiqlik sig‘imi ideal gazlar uchun faqat haroratga 
b o g l i q bo'ladi.
Shuning uchun 2 xil kattalik: o'rtacha issiqlik sig‘imi va haqiqiy issiqlik 
sig'imi tushunchasi kiritilgan.
1) 
o ‘rtacha issiqlik sig‘imi— jismning boshlang‘ich va oxirgi harorati 
oraligidagi
2) 
haqiqiy issiqlik sig‘imi deb, haroratlar farqi nolga intilayotgandagi 
o ‘rtacha issiqlik sig‘imiga aytiladi.
q 
k J
(18)
(19)
15
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

с = /i/77 —
А' — > О Д /1
dcj_
dt
(20)
Solishtirma issiqlik sig‘imi m iqdor kattaligiga ko'ra 3 xil b o la d i:
kJ
1) massaviy issiqlik sig‘imi — c x
Are°C
2) hajmiy issiqlik sig‘imi — с
О
К (f 2 ~ f i ) \_т*°С
k J
(21 )
V — normal sharoitga keltirilgan hajm.
k J
3) m olyar issiqlik sig’imi — j.i cx 
к т о Г С  
Issiqlik sigim lari orasidagi bo g ‘lanish:
с .. v„
И
(
22
)
T erm odina m ik hisoblashlarda o ‘zgarmas bosim p=sonst jarayonidagi 
issiqlik sig‘imi va o ‘zgarmas hajm F=sonst jarayonidagi issiqlik sig‘im. 
m uhim o ‘rin tutadi. O'zgarmas bosim jarayonidagi issiqlik sig‘imi izobarik
- massaviy (cp), hajmiy ( c j ) , molyar issiqlik sig‘imi (}.tcn) deyiladi. 
O lzgarmas hajm jarayonidagi issiqlik sig‘imi izoxorik — massaviy (cv), 
hajmiy (cv‘), molyar issiqlik sig‘imi (j.icv) deyiladi.
0 ‘zgarmas bosimdagi issiqlik sig‘imi cp har doim o'z garm as hajmdagi
issiqlik sig‘imi c dan katta b o la d i.
с У с 
p 
Lv
Buni quyidagicha izohlash m um kin: P = const jarayonida hajm ning 
o ‘zgarishi hisobiga m a ’lum ish bajariladi, V =const jarayonida esa ish 
bajarilmaydi.
Izobar va izoxor issiqlik sig‘imlari bir-biri bilan quyidagi tenglam a 
orqali bog‘lanadi: 
с — c \ = R.
p 
v
Bu tenglam a Mayer tenglamasi deb yuritiladi.
M o ly a r issiqlik sig‘imi u c h u n M a y e r ten g la m a s in i qu y id ag ich a 
yozamiz:
).i с — li c v = li R =8,314.
16
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Izobar issiqlik sig‘im ining izoxor issiqlik sig‘imiga nisbati к bilan 
belgilanib, term odinam ik hisoblashlarda k o ‘p ishlatiladi.
с
c\
= к
(23)
к — adiabata k o ‘rsatkichi yoki Puasson koeffitsienti deb yuritiladi. 
Issiqlik sig‘im ining haroratga t o ‘g ‘ri chiziq b o 'y ic h a b o g iiq lig in i 
quyidagi ifoda orqali ifodalaymiz: 
с = a + bt
Bu ifo d a d a a va b k o e f fitsie n tla r o ‘zg a rm a s k a tta lik la r b o ‘lib, 
jarayonning borishiga bo g ‘liqdir.