‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

7 0 -§ . Parraklardagi ishchi jarayon
S oplodan oqib chiqayotgan bu g ‘ oqim i ishchi parraklar aylanayotgan 
disk yuzasiga q a n d a y d ir b u r c h a k o s tid a y o ‘naladi. B u n d a ish c h i 
parraklarga bug‘ oqimining qattiq urilmasdan kirib kelishi, ishchi parrakka 
kirib kelishdagi nisbiy tezlik parrakning kirishi yuzasiga urinm a b o ‘lib 
y o ‘naladi. K o ‘rib chiqilayotgan turbinaning parraklaridagi ishchi jara y o n
yoki kirish va chiqish tezliklar uchburchaklari 64-rasm da k o ‘rsatilgan. 
Bug‘ soplodan ishchi parraklarning birinchi qatoriga C
2
m utlaq tezlik 
bilan dj burchak ostida kirib keladi, ishchi parrakning birinchi qatorga 
kirishdagi nisbiy tezligi —C
2
tezlik bilan chiqib b u g ‘ y o ‘naltiruvchi 
p a r r a k l a r n i n g b i r in c h i q a to r i g a tu s h a d i . Y o ‘n a ltiru v c h i p a r r a k l a r
q o ‘zg‘almas b o ‘lgani uchun bug
4
u yerda ish bajarmaydi, faqat yo ‘nalishini
183
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

o'zgartiradi. Bug‘ning yo'qotilishi hosil boMgani uch u n uning tezligi 
birm uncha kamayadi. Ikkinchi va uchinchi qator ishchi parraklarning 
tezliklar uchburchagini qurish xuddi shu tarzda olib boriladi. Diskda 
uchta pog‘ona q o ‘llanishi bug' chiqish tezligining yo'qolishini pasaytiradi 
va valning aylanishlar sonini kamaytiradi.
71-§. Turbina diskining aylanishi tezligi
Bug'ning kinetik energiyasini t o l i q ishlatish u c h u n aktiv turbina 
parragidan harakat tezligi bug* oqimining tezligidan ikki marotaba kichik 
boMishi kerak, v a ’ni
C, = 2 U yoki U / C = l / 2 = 0 , 5 U
bu yerda С ,— bug‘ning tezligi;
U — aylana b o ‘yicha parrakning tezligi; 
do.f— parrakning o ‘rtasidagi aylana diametri; 
n — valning aylanishlar soni;
S hunday qilib, aylanm a tezlik nazariy jihatdan bug‘ oqimi absolyut 
tezligining yarmiga teng b o ‘Iishi kerak. Ikki pog‘onalikda ikki m arta 
kichik, uch po g ‘onalikda esa uch m arotaba kichik bo'ladi. Bunday 
holatning m atem atik yechim i topib beriladi. U / C , nisbatni q o ‘llamaslik 
FIKni pasaytiradi. U m u m iy holatda U / C , = 1 / 2 Z ifodasi q o ‘llaniladi. 
Bu ifodada: Z — k o ‘rib chiqilayotgan turbinaning po g ‘onalar soni.
K o ‘rib chiqilayotgan turbina uchun U / C , = 1 / 2 Z ; U / C ^ l / U —0,166 
boMadi. Y o ‘qolishlarni hisobga olgan holda U / C , =0,15 boMadi.
D em ak, k o ‘rib chiqilayotgan tezligi uch pog‘onada o ‘zgaruvchi aktiv 
bug‘ turbinaning kinetik energiyasini aniqlashda aylanm a tezlik oqim 
tezligidan olti m arotaba kichik bo'lishi kerak. Bunda valning aylanishlar 
soni 8250 ayl/m in dan oshib ketadi. Zamonaviy generator, nasoslar 3000 
ayl/m in ni qabul qila oladi. Shu bois valning aylanishlar sonini kamaytirish 
uchun reduktor o ‘rnatiladi.