‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

72 -§. h-s diagrammada aktiv bug4 turbinasining ishchi jarayoni
Turbinadagi ishchi jarayon bir qancha y o bqolishlar bilan ro ‘y beradi. 
Buning asosiy sababi mexanik ish hosil qilishda issiqlik energiyasi ko‘proq 
ishlatiladi. Y o‘qolishlar quyidagi turlarga b o ‘linadi.
I. 
Soplodagi y o ‘qolish bug‘ zarrachalari ishqalanish tufayli soploning 
devorlariga urilishi natijasida yuzaga keladi. U n d a n tashqari b u g ‘ning 
soplodan oqib chiqishi zarrachalarning tartibsiz harakati hisobiga b o ‘ladi. 
Buning natijasida soplodan oqib chiquvchi bug‘ning absolyut tezligi
184
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

nazariyasidan kichik b o la d i. Soplodagi yo'qolish kerak b o ‘ladigan issiqlik 
tushishining 
10
% ni tashkil etadi.
II. Ishchi parraklardagi yo‘qolishlar — bug‘ zarrachalari parraklarning 
oldingi qismiga urilishi natijasida yuzaga keladi. Bu 15-20 %ni tashkil etadi.
III. Bug‘ chiqishidagi y o ‘qolishlar — y o ‘qolishlar bug" tu rb in a d a n
chiqishda ham oz m iqdorda b o ‘lsa ham absolyut tezlikka ega b o ‘ladi. 
Bu kinetik energiyadir. Bu energiya hech qayerda ishlatilmaydi, shuni 
hisobiga u 2 — 4% ni tashkil etadi.
IV. Ventilyatsion y o ‘qolishlar va b u g ‘ning diskka ishqalanishidagi 
y o ‘qolishlar
66-rasm. Aktiv pog ‘onadagi jarayonning h-s diagrammasi
Turbinaning birinchi p o g ‘onasida b u g ‘ning solishtirma hajmi hali katta 
b o ‘lm aganda ventilyatsion y o ‘qolishlar hosil b o ‘ladi. Bu b u g ‘ning kirishi 
disk aylanasi b o ‘ylab emas, balki bir qismiga berish hisobiga b o ‘ladi.
Bug‘ning diskka ishqalanishi hisobiga boMadigan y o ‘qolishlar. Disk 
aylanishi natijasida uning yuzasiga yopishgan bug‘ zarrachalari ni o ‘zi 
bilan olib ketadi, bunga esa energiya sarflanadi.
Bug‘ning turbinaga kirishi va chiqishida atrof-m uhitga y o ‘qolishlar 
m avjud. S an ab o ‘tilgan y o ‘q o lis h la r tu rb in a n in g nisbiy foydali ish
koeffitsientida e ’tiborga olinadi. Bu quyidagicha belgilanadi — 
ijoe-
Ishchi jarayon h-s diag ra m m a d a keltirilgan.
Bunda H o — turbina ishlashi u c h u n kerak b o ‘lgan issiqlik tushishi.
H
0
— soplodan oldingi issiqlik tushishi.
Kengayish jarayoni Ao A
0
egri chizig‘i bilan k o ‘rsatilgan tu rb in ad a 
ishlatilgan issiqlik tushishi A o L adiabata bilan chizilgan
185
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Issiqlik yo'qolishlarining yig‘indisi A
1
+ L chizig'i bilan ko'rsatilgan.
1) A; A, — soplodagi yo'qolishlar (h.)
2) СЕ — I qator ishchi parraklardagi y o ‘qolishlar. (li).
3) G E EG - 1 qator y o ‘naltiruvchi parraklardagi yo'qolishlar ( h yo.n )
4) G E — 11 qator ishchi parraklardagi yo'qolishlar. ( h u )
5) E 'G * — II qator y o ‘naltiruvchi parraklardagi yo'qolishlar ( h vo.n )
6
) G-» E»— III qator ishchi parraklardagi yo'qolishlar (h u )
7) EK — ventilyatsion va ishqalanishdagi yo'qolishlar (h v isl )
8
) E — chiqishdagi tezlik bilan yo'qolishlar (hdi)
Turbinada ishlatilgan issiqlik tushishi H_ ning H
0
ga nisbati ichki
nisbiy FIK. deyiladi va ;/0/ deb belgilanadi. 
ij0i =
H j / Ho
Yj0i —
har bir turbina ishlashida issiqlikning qancha qismi mexanik
ishga aylanishini ifodalaydi. Past bosimli turbinalarda 
tj0j
= 0 ,6 -0 ,9 3
atrofida bo'ladi.
Turbinaning validagi quvvat turbina ichidagi quw atga qaraganda kichik 
bo'ladi. Bu podshipniklar ishqalanishi nasoslar ishlashi tufayli yuzaga
keladi. Bu esa mexanik F IK bilan tavsiflanadi va 
цм
deb belgilanadi.
цм
=0,92-0,93.
Turbinaning nisbiy effektiv FIK: