Z. N. Adizov Buxoro Neft va gaz sanoati kasb-hunar kolleji direktori

18- rasm. Membranali
manometr.




Yuk-porshenli manometrlarning ishlash usuli bosimni kalibrlangan yuklar bilan muvozanatlanishiga asoslangan. Ularyuqori bosimlarm (1000 MPa gacha) o'lchash uchun hamda namunaviy va nazorat asboblari sifatida ishlatiladi (aniqlik toifasi 0,02; 0,05; 0,2). Porshenli manometrlar texnik o'lchovlarda kam ishlatiladi.
Ishchi manometrlarni va oMchashni tekshirish uchun mo‘ljallangaii yuk-porshenli manometrning tuzilishini ko‘rib chiqamiz (19- rasm)





Po‘lat idish 14 voronka 10 va ignali klapan orqali transformator moyi bilan to‘ldiriladi. Tik o'rnatilgan silindr 7ga kanal chiqarilgan bo‘lib, uning ichiga yuk quyiladigan tarelka 5ga silliqlangan porshen 6 o‘rnatilgan. Tekshirilayotgan manometr 4 ni o‘rnatish uchun Jva 11 shtutserlar mavjud. Ignali jo'mraklar 1, 2, 72moy o'tish kanalla- rini berkitish uchun, jo‘mrak 8 esa moyni tushirish uchun xizmat qiladi. Idish ichidagi ishchi bosim yuklar og‘irligi 5bilan aniqlanadi. Porshen 13 ning harakati esa yukli porshen 6 ning ko‘tarilishiga olib keladi.

I I** к 11 manometrlar asosan yuqori chastotali o‘ta yuqori va

: н| ii'.ivali bosimlarni o‘lchashda qo‘llaniladi. Elektr manometrlar-

• 
  I'.lilasli usuli sezgir elementning bosim ta’sirida elektrik xarak-
  
• 
  M .idalaiming o‘zgarishiga asoslangan bo‘lib (20-rasm) quyidagi
  "tilfiqia bo'linadi:
  

I IV/oelektrik manometrlar.
Indiiksion manometrlar.
i I cn/ometrik manometrlar.
I <.).ushilikli manometrlar.
*i Sig'imli manometrlar.
(i liuluktiv manometrlar.
IV/odektrik manometrlarda turli xil kristall dielektrik materiallar-
г d( Ibi matsiyalanishi natijasida ularning yuzasida elektr zaryadlari
i и it bo'lishi (pezoelektrik efTekt hodisasi)dan foydalaniladi. Bun-
i n didcktriklar sifatida kvars, turmalin, bariy-titanatlar qo‘llaniladi.
Им ni.mometrlaming berilgan ta’simi juda tezlik bilan sezishi ularning
• iilligi Itisoblanadi.
Indiiksion manometrlarda sezgir elementning egilishi natijasida
Imi-.iI bo'ladigan bosim induksion o‘zgartgich yordamida ikkilamchi
. uzatiladigan elektr signalga aylantiriladi.
I Irktr signalni masofaga uzatuvchi manometr — MED induksion
MiMiiumetrlar orasida eng keng tarqalgandir. Diametri 160 mm bo'lgan
i ni|Misga biro‘ramli trubkasimon prujinali ushlagich, uzatish mexaniz-
uii v.i induksion chulg‘am (g‘al-
i tk i |oylashtirilgan (20- rasm).
I ckshirilayotgan sistemaning
' <>■.mu ^shtutser orqali trubkali
iMii|inaga uzatiladi, prujina de-
i .i m.iisiyalanib, induksion chul-
, ли magnit o‘tkazgich 3 ni ha-

• 
  tk iip.a keltiradi. 0‘lchanayot-
  in hosimningharbirqiymatiga
  

. Inilg'amdagi magnit o‘tkaz-
r11 lining ma’lum (aniq) holati
<• - r.‘ i i keladi. Manometrning
. lull)¹,‘ami 2 va ikkilamchi as-
ih,l.nmg chulg‘ami 4 differensi-





20-rasm. Induksion manometr.

Nomlanishi	Turi	Yuqori o'lchash chegarasi	Aniqlik toifasi	Qo‘llanish joyi h
Ko‘rsatuvchi manometrlar	TM(MT)	0,16; 0,25; 0,4; 0,6; 1,0; 1,6; 2,5; 4,6; 10,16; 25; 40	4	Suyuq va gazsimo moddalaming b(i simini o'lchaydi
	AM У	0,6; 1; 1,6; 2,5; 4; 16 va 10	1,5	Ammiak bosimii o'lchash uchun

Numlanishi	Turi	Yuqori 0‘lchash chegarasi	Aniqlik toifasi	Qollanish joyi
	М1Д	0,16...10; 16 va 25	2,5	Havo bosimini o'l­chash uchun
	MM	4 va 25	4	Kislorod bosimini o'lchash uchun
	МП	0,16; 0,25; 0,4...10; 16 0 va boshqalar	1,5	Turli xil gazlar bosi­mini o'lchash uchun
41)> 11.11 mvclii iiiuinmetrlar	ЭКМ	0,1 va 10	1,5	Suyuq gaz va bug'lar- ning bosimini o'l­chash uchun
	МЭД	0,1 va 1,6	1,5	Suyuq gaz va bug‘- larning bosimini o'l­chash uchun

NAZORAT SAVOLLARI


I llosim deb nimaga aytiladi? llosimning turlarini ayting.
I liosimni o'lchash asboblari o‘lchanadigan kattalikning turiga ko‘ra qanday lurlarga bo‘linadi?
■I Ishlash usuliga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi?
■ Suyuqlikli manometrlarda ishchi suyuqlik sifatida nima qo'llaniladi? о Deformatsion manometrlarda sezgir element sifatida qanday materiallar qo'llaniladi?
/ Deformatsion manometrlarning turlarini ayting.
N Yuk-porshenli manometrlarning turlarini ayting.
‘I lilektr manometrlarning ishlashi nimaga asoslangan?


11. <;az, SUYUQLIK YA BUG‘NING BOSIMINI 0‘LCHASH ASBOBLARINI O'RNATISH


I cxnologik obyektning muhim qismida bosimni o‘lchash uchun < m.isalan, bug¹ injektorida to‘yingan suv bug‘ining bosimi, suv bosimi) u.Miiivchi o‘zgartgich bilan ta’minlangan manometrlar qo‘llaniladi. I * uiologik obyektning yordamchi qismlarida muhit bosimi o'zga- ii Inni nazorat qilish uchun mahalliy shchitda bevosita manometrlar ■ matiladi. Tanlangan manometr uchun ortiqcha bosimning o'lcha- u ,li chegarasi doimiy bosimda o‘lchash diapazonining 3/4 qiymati, " /|',aruvchan bosimda o'lchash diapazonining 2/3 qiymatini tashkil ir.lii kerak.

Quvurlarda (P_h < 25 kgk/sm², t < 70°C) suyuqlik (masalan, suv) bosimini o‘lchashda manometr uch yo‘lli ventil orqali ulanadi. Bu ventil manometrni uzib ulash, boshlang‘ich nuqtasini tekshirish, ulovchi tizimni tozalash va ishchi nuqtada asbobni tekshirish imko nini beradi (20.1- a rasm).

Manometrni ishchi nuqtada ishlatish sharoitida bevosita tekshirisli uchun uch yo‘lli ventil flanesiga nazorat qiluvchi namunaviy manometr ulanadi. Quvurlarda bosimni vertikal hamda gorizontal o‘lchash 20.1- b, d rasmlarda ko‘rsatilgan.





20.1-rasm. Quvurda bosimni o‘lchash.
a — suvning bosimini gorizontal quvurda o'lchash; b — bosimni vertikal quvurda aniqlash
cl — bosimni gorizontal quvurda aniqlash.
I — quvur; 2 — shtutser; 3 — uch yo'lli ventil; 4 — flanes;
5 — manometr.


Manometrni issiq muhit ta’siridan (bug¹ yoki issiq suyuqlik) bevo sita saqlash uchun (R_sh < 100 kgk/sm², t < 70°C) manometr 1 quvn 2 ga yoysimon trubka 3 va uch yo‘Hi ventil 4 orqali ulanadi (20.2 rasm).








г








.'0.2-rasm. Shartli bosim


/’_h ^ 100 kgk/sm², t< 70°C
bo'lganda manometrni
)M и i/ontal quvurda o‘rnatish.


20.3- rasm. Shartli bosim
P_ib < 100 + 400 kgk/sm²,
1 < 70°C bo'lganda manometrni
gorizontal quvurda o'rnatish.


Suv bug‘ining yoki issiq suv bosimini o‘lchashda manometrni ■ lira tushirishdan oldin uch yo‘lli ventil orqali ulovchi tizim bug‘ ini.m tozalanib, yoysimon trubkaning bug‘ yoki kondensat bilan
Iishini ta’minlanadi. Yoysimon trubkada kondensat yoki issiq suv nvib, temperaturasi atrof-muhit temperaturasiga tenglashganda
m.inornetr ulanadi.
Manometr Ini o‘rnatishda quvurda (P_sh < 100 -t- 400 kgk/sm², i 70°C) bug‘ generatoridagi suv yoki bug¹ bosimini odchash uchun i 'll (- rasm) uch yo'lli ventil 2 dan tashqari yoysimon trubka 3 dan "Uni qo‘shimcha ventil o‘rnatilishi kerak.
Hosimni o‘lchash uchun manometr quvurdan yetarlicha uzoq m.isofada, masalan, devorda joylashtirilsa, yoysimon trubka o'rnatil- m.ivdi. Bu holda manometrni o‘rnatish 20.4- rasmda ko‘rsatilgan M ina orqali amalga oshiriladi.