Z nishanova, G. Alimova

hissiyotlaming shaldlanishi; emotsiya va hissiyotlaming shaxsiy tuzilmalar 
orasida yangi tuzilma sifatida shakllanib borishi.
Emotsiya va hissiyotlaming ontogenezdagi rivoji muayyan o‘z 
qonunlariga ega:
1. 
Dastlab, ontogenezda oddiy kechinmalarni ifodalovchi 
emotsiyalar paydo bo‘ladi. Bu kechinmalar tabiiy ehtiyojlaming 
qondirilishiga bog‘liq ravishda vujudga keladi (qondirilsa - ijobiy, 
qondirilmasa - salbiy emotsiyalar vujudga keladi). Bunday emotsiyalar 
hayvonlarda ham mavjud. Biroq boladagi eng oddiy emotsiyalami 
hayvonlardagi eng oddiy emotsiyalardan farqlash kerak. Chunki

---

emotsiyalaming namoyon bo‘lish shakli insonda sotsial xarakterga ega.
2 
yoshdan boshlab bola uchun shodlik, xursandchilik, umuman 
ijobiy emotsiyalami ifodalovchi reaksiyalar eng informativ (ko‘p 
axborot beradigan) bo‘lib hisoblanadi. Tajribalardan birida 2-9 yoshdagi 
bolalaiga fotosuratlardan turli mimik reaktsiyalami (hayronlik, jahl, 
qo‘rquv, xursandchilik va boshqalami ifodalovchi reaktsiyalami) 
aniqlab olib, so‘ngra ko‘rsatib berish taklif etilgan. Tajribadan shu 
narsa ma’lum bo‘ldiki, bolalar birinchi bo‘lib xursandchilikni 
ifodalovchi mimik reaktsiyalami ko’rsatganlar. Demak, dastlab ijobiy 
emotsiyalami ifodalovchi mimik reaktsiyalami aniqlash, boshqa 
reaktsiyalar orasida tanish va namoyon eta bilish qobiliyati shakllanadi.
Shubhasiz, ijobiy emotsiyalar maktabgacha yoshdagi bolaning psixik 
va jismoniy taraqqiyotiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Biroq V A Suxomlinskiy 
ta’kidlaganidek, agar bola shodlikni mehnatsiz, ruhiy kuchlarini ishga 
solmay qo‘lga kiritaversa, ertami kechmi uning yuragj bir parcha “muz”