Zamanagóy oqitiw processin shólkemlestiriw hám olarǵa qoyilatuǵin talaplar. G. Orazbaeva. Nmpi erkin izleniwshisi

ZAMANAGÓY OQITIW PROCESSIN SHÓLKEMLESTIRIW HÁM OLARǴA QOYILATUǴIN TALAPLAR.
G. Orazbaeva.
NMPI erkin izleniwshisi
Ǵárezsizligimizdiń dáslepki kúnlerinen- aq bárkámal áwladtı tárbiyalaw zárúrli hám áhmiyetli wazıypaǵa aylandı. Rawajlanıp atırǵan jámiyetimizdiń óz aldına qoyǵan maqseti keleshegi ullı mámleketti qurıw wazıypası sonı talap etedi.
Barlıq dáwirlerde de bárkámal áwladtı tárbiyalaw, oǵan tálim- tárbiya beriw haqqında qayǵırgan hám de bul izertlewler házitge shekem dawam etpekte. Búgingi kúnde zamanagóy tálm texnologiyaları tiykarında bárkámal áwladtı tárbiyalaw mashqalasın úyreniwge tiyisli áhmiyetli teoriyalıq hám ámeliy tájiriybeler tóplanǵan.
Fizikalıq tárepten salamat, bilimli, ruwxıy bárkámal, jetik insandı tárbiyalaw teması shıǵıs oyshılları tárepinen tereń úyrenilgen. Aristotel, Ibn Sina, Bahawatdin Naqshbandiy, Najmiddin Qubra sıyaqlı ullı oyshıllardıń dóretpeleri hám teoriyalıq táliymatlarında da jas áwladtı kámal taptırıw, tárbiyalawǵa úlken áhmiyet qaratılǵanlıǵı biykarǵa emes.
Ázelden ziyrek babalarımız óz milliyligin, ruwxıy baylıǵın saqlap ǵana qalmastan, jaqsılıq, ilim hám bilim, ǵárezsizlik sıyaqlı iygilikli ideyalar tárepke umtılǵan. Milletimizge tán áne usınday umtılıw watan súyiwshilik, adamgershilik sıyaqlı pazıyletler, sonıń menen birge, ullı oyshıllar hám de aǵartıwshılar minez-qulqları sebepli xalqımız hár qanday sharayatlarda da bárkámal, mazmunı boyınsha jetik perzentler tárbiyalaw wazıypasın esten shıǵarmaǵan. Bul process tikkeley jámiyet rawajlanıwınıń tiykarın bekkemlew maqseti menen de ajıralmas bolıp tabıladı.
Biraq bul maqset tek ǵana kúndelik iskerlik ólsheminde emes, al jámiyet hám shańaraq turmısında milliy hám ulıwma insanıylıq qádiriyatlardı óz-ara baylanıstırıwda da kórinetuǵın bolǵan. Búgingi kúnde de ayriqsha rawajlanıw jolımızda kórinetuǵın bolıp atır.
Bárkámal áwlad - kewlinde, kewil tórinde isenim hám maqtanısh sezimler menen bayıtılǵan áwlad bolıp esaplanadı. Ol tek ǵana óziniń huqıqın emes, al puqaralıq minnetin de tereń tusinip jetedi. Tap sol ańǵarıw, seziw qaysı ılım dárgayında tálim alsada, qaysı bir tarawda miynet etsede, ullı jurttıń dástúrlerine múnásip bolıwǵa úndeydi.
Dúnyada qanday millet bolsada óz perzentleriniń bárkámal bolıwın árman etedi. Tiykarınan bárkámallıq júdá keń túsinik. Tilimizdiń túsindirme sózliginde bárkámallıq tómendegishe táriyplenedi: “Fizikalıq hám aqılıy tárepten kámalǵa jetken, er jetiw, kemshiliksiz jetiliskenlik jaǵdayı hám t.b.”.
Sonday shaxslardı tárbiyalap atırǵan pedagogtıń ózi tereń bilimge, joqarı ruwxıy - etikalıq pazıyletlerge, pedagogikalıq sheberlikti ıyelewi, pándi zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalar, interaktivlik usıllardan nátiyjeli paydalanǵan halda ótiwin turmıstıń ózi talap etpekte. Bul dáwir talabı bolıp tabıladı.
Házirgi waqıtta pedagogika páninde zamanagóy sabaq sóz dizbegi tez- tez tilge alınıp atır.
Zamanagóy sabaq- bul hár qanday jaǵdayda da oqıtıwshı oqıwshınıń bar múmkinshiliklerinen sheberlik menen paydalanıp, onıń intellektual múmkinshiliklerin iske salıp, rawajlanıwın támiyinleydi. Oqıwshı bolsa óz gezeginde bilimlerdi tereń ózlestiredi hám ruwhıy bárkámallıq boylap qádem taslaydı.
Házirgi kúnde zamanagóy sabaq kriteryaları hám belgileri tómendegilerden ibarat:
- sabaq oqıwshı shaxsına baǵdarlanǵan, oqıtıwshı hám oqıwshınıń óz- ara aktiv munasábetlerine tiykarlanǵan boladı;
- sabaq procesi tabaqalastırıw hám jeke qábiletlerine jantasıw tiykarında ámelge asıriladı ;
- sabaq oqıwshınıń joqarı dárejedegi qızıǵıwshılıǵı, qálewi, intellektual aktivligi tabısqa erisiwge qaratıladı;
- sabaq oqıw materialı mazmunına kóre hár tirli uslıllar, qurallar, stilistikalarǵa súyenedi;
- sabaqta oqıwshınıń intellektual iskerligin aktivlestiriwge itibar qaratıladı;
- sabaqta oqıwshı ózligin rawajlandırıwǵa, birinshi náwbette, oqıwshınıń ózin- ózi basqara alıwına qaratılǵan mexanizm tolıq jumısqa salınıp, sol arqalı onıń bilimge bolǵan qızıǵıwshılıǵı hám intası asırıladı;
- sabaq sapası hám natiyjeliligin támiynlewshi qadaǵalaw túrlerinen paydalanıladı;
- sabaqta waqıttan ónimli hám maqsetli paydalanıladı. Oqıw materialı qıyınshılıqların ańsatlıq penen jeńa alıwǵa itibar qaratıladı;
- sabaqta teoriya hám ámeliyat óz-ara baylanısta alıp barıladı.
Juwmaqlap aytqanımızda, joqarıda keltirilgen zamanagóy sabaqqa qoyılǵan talaplar tiykarında oqıw processin shólkemlestirsek, aldımızga qoyılǵan maqset - bárkamal áwladlardı hár tárepleme jetik insan etip tárbiyalawda biz kútken nátiyjege erisiwimizge gúman joq.
Paydalanılǵan ádebiyatlar:
1. R. Mavlanova “Pedagogika”, Tashkent 2000-jıl.
2. K. Hoshimov, “Pedagogika tariyxı” Tashkent 2005-jıl.
3. . T. Madumarov, M. Kámaldinov “ Innovciyalıq pedagogikalıq texnologiya tiykarları hám onı tálim -tárbiya processinde qóllaw” .,Tashkent: “Talqin”. 2012-jıl.
www.pedagog. uz