Zamonaviy avtomobillarning ishchi tormoz tizmi reja: kirish asosiy ma’lumotlar

tormoz tizimiga TXK. Bunday tormoz tizimiga ega bo‘lgan avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatishdagi ishlar bosh tormoz silindridagi suyuqlik sathini tekshirish va uni me’yoriga keltirish, agar tizimga havo kirib qolgan bo‘lsa, uni chiqarib yuborish, tormoz tepkisining erkin yurish yo‘lini, kolodka va tormoz barabanlari orasidagi tirqishni sozlash, tormoz qoplamalari yuzasidagi moylarni tozalashdan iboratdir.
Gidravlik tormoz tizimiga TXK ishlari bilan alohida-alohida tanishib chiqamiz:
1. Tormoz tizimini tashqi nazorat qilish.
Tormoz tizimi barcha mexanizmlari mahkamlanganligi va jipsligini tekshirish hamda avtomobil g‘ildiragini osib qo‘yib, uning yengil aylanishini aniqlashdan iborat.
2. Tormoz tepkisining erkin yurish yo‘lini tekshirish va sozlash (72-rasm).
Bu ish avtomobillarning kabinasi yoki salonida haydovchi o‘rin-dig‘i oldida bajariladi. Chizg‘ichning bir uchi polga qo‘yilib, ikkinchi tomoni tepkining yuzasi bilan tenglashtiriladi va oraliq aniqlanadi. Shu holatda tepki qarshilik hosil bo‘lguncha bosilib, yana oraliq aniqlanadi. So‘ngra birinchi va ikkinchi qiymatlar farqi hisoblanadi va me’yoriy qiymatga mos kelmasa, sozlanadi.
3. Tormoz kolodkalari qoplamasi va baraban orasidagi tirqish, O‘zDEU yengil avtomobillarida avtomatik ravishda sozlanadi.

72-rasm. O‘zDEU avtomobillarida tormoz tepkisining erkin yurish yo‘lini sozlash. 1-vakuum kuchaytirgich; 2-itargich; 3-tormoz tepkisi;
4-to‘xtash chirog‘ini yoqqich; 5-yoqqich gaykasi; 6-to‘xtatish chirog‘ini o‘chirgich; 7-tepkini tortib turuvchi prujina; 8-bosh silindr.
4. Qo‘l tormozini tekshirish va sozlash.
Orqa kolodka qoplamalarining yedirilishi, trossning cho‘zilishi, qo‘l tormozi dastagi yo‘lining ko‘payib ketishiga olib keladi. Orqa g‘ildiraklar dastak to‘liq yo‘lining 23 qismda 400 N kuch bilan tortilganda to‘liq tormozlanadi. Uni sozlash uchun dastak ostiga ulangan kolodkalarni tortish trossi uzunligini kamaytirish lozim.
Hozirgi vaqtda BSK(TU-6-10-1553-75) va NEVA(TU-6-09-550-73) turidagi hamda xorijiy firmalarda ishlab chiqarilayotgan tormoz suyuqliklari (DOT-2, DOT-3, DOT-4 va boshqalar)dan keng foydalanil-moqda. BSK suyuqligi kanakunjut moyi(47 %) va butil spirti(53%)dan hamda qizil rang beruvchi organik moddadan tayyorlanadi. Uning kamchiligi minus 15S dan past va 25S dan yuqori haroratda o‘z oquvchanligini yo‘qotishidadir. NEVA turkumidagi tormoz suyuqliklari etilkarbitol suyuqligi asosida bo‘lib, quyuqlashtiruvchi va zanglashga qarshi qo‘shimchalardan tarkib topgan bo‘ladi. Bu suyuqliklarni bir-biriga qo‘shib ishlatish man qilinadi.


XULOSA
Avtomobilning o‘z harakati davomida, vaziyatga qarab, sekinlatish yoki to‘xtatish zaruriyati tug‘iladi. Agar dvigatelni yetakchi sildirak-lardan ajratib qo‘yilsa, avtomobil o‘zining inersiyasi o‘z hisobiga hara-katini davom ettiradi. Avtomobilning harakatlanishiga qarshilik kuchlarining hisobiga(yo‘lning, havoning qarshilik kuchlari, transmissiyadagi ishqalanish kuchi va x.z.) avtomobilning tezligi pasayib boradi va nihoyat avtomobil to‘xtaydi. Bu holda to‘xtash yo‘li katta bo‘ladi. To‘xtash yo‘lini qisartirish uchun qo‘shimcha tormoz kuchidan foydalaniladi. Tormoz kuchi g‘ildirak bilan yo‘l orasida hosil bo‘ladi.
Tormoz tizimi harakatlanayotgan avtomobil tezligini kamaytirish, to‘xtatish va to‘xtab turgan avtomobilni o‘z joyida ushlab turish uchun xizmat qiladi.
Xulosa shuki tormoz tizimi bo’yicha umumiy ma’lumotlarga ega bo’ldim

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi. Qayta ishlangan va to’ldirilgan ruscha 4-nashridan (prof.E.S.Kuznetsov tahriri ostida. M.: Nauka, 2004.-535s.) tarjima prof.Q.M.Siddiqnazarov umumiy tahriri ostida, Toshkent. VORIS-NAShRIYoT, 2006.-670 b.
2. Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi. O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi avtotransport oliy o’quv yurtlari talabalari uchun darslik sifatida tavsiya etgan. prof. Q.M.Siddiqnazarov umumiy tahriri ostida, Toshkent. VORIS-NAShRIYoT, 2008.-560 b.
3. Texnicheskaya ekspluatatsiya avtomobiley. Uchebnik dlya Vuzov. Pod red. prof.E.S. Kuznettsova. M.: Nauka, 2001 goda.
4. O.Hamraqulov, Sh.Magdiev. Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi. Toshkent, 2005 y.
5. Yu.I. Borovskix va boshq. Avtomobillarning tuzilishi, texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash.Toshkent, Mehnat, 2001 yil.
6. Sh. Magdiev. Avtomobillarni texnik ekspluatatsiyasi. Toshkent, 2004 yil.
7. A.P. Sqrbakov, M.A. Korchuganova. Diagnostika i texnicheskoe obslujivanie. Uchebnoe posobie. Izdatelg’stvo Tomskogo politexnicheskogo universiteta 2009 g. 220 str.
8. A.S.Denisov, A. S. Grebennikov. Praktikum po texnicheskoy ekspluatatsii avtomobiley. M. : Izdatelg’skiy tsentr «Akademiya», 2012. — 272 s.