Zamonaviy iqtisod

Tijorat bankining asosiy aktiv operastiyasi — kredit (qarz) berish. Ushbu operastiyani amalga oshirishda banklar quyidagi muammoga duch keladilar. Bir tomondan, ular foydani maksimallashtirishga intiladilar va shunga ko’ra ular o’zlarining kredit resurslarini ular uchun ko’proq to’laydigan shaxsga berishdan manfaatdorlar. Boshqa tomondan, qarz olgan shaxsning to’lashga qodir emasligi sababli kreditning qaytmasligi xavfi mavjud. Shuning uchun banklar birinchi navbatda moliyaviy nuqtai nazardan eng ishonchli, raqobatbardosh korxonalarga kredit beradilar (korxonaning to’lovga layoqatli ekanligini aniqlash uchun tegishli moliyaviy tekshiruvlar o’tkaziladi), ya’ni iqtisodiyotning samaralilik darajasini ko’tarishga ob’ektiv holda yordam beradilar. Markaziy bank o’zining mamlakat qonunchiligi bilan belgilangan nizom va huquqlariga ega bo’lgan mustaqil muassasa hisoblanadi. Markaziy bank tijorat banklari faoliyatiga ta’sir ko’rsatish uchun etarli imkoniyatlarga ega. Markaziy bankning majburiyatlari (passivlari) ga ichki muomaladagi valyuta, depozitlar, shu jumladan tijorat banklarining omonatlari, g’azna omonatlari (hukumat hisobidagi pul), xorijiy omonatlar va boshqa majburiyatlar kiradi. Tijorat banklari va depozitar muassasalarning omonatlari banklarning Markaziy bankda saqlashi majburiy bo’lgan rezervlarini ham o’z ichiga oladi. Davlat g’aznasi omonatlari — bu hukumatning undirilgan soliq tushumlari to’planadigan asosiy joriy hisobi. Xorijiy shaxslarning depozitlari boshqa mamlakatlar markaziy banklari, xalqaro tashkilotlar va xorijiy mamlakatlar hukumatlarining rasmiy hisoblaridir.

• Tijorat bankining asosiy aktiv operastiyasi — kredit (qarz) berish. Ushbu operastiyani amalga oshirishda banklar quyidagi muammoga duch keladilar. Bir tomondan, ular foydani maksimallashtirishga intiladilar va shunga ko’ra ular o’zlarining kredit resurslarini ular uchun ko’proq to’laydigan shaxsga berishdan manfaatdorlar. Boshqa tomondan, qarz olgan shaxsning to’lashga qodir emasligi sababli kreditning qaytmasligi xavfi mavjud. Shuning uchun banklar birinchi navbatda moliyaviy nuqtai nazardan eng ishonchli, raqobatbardosh korxonalarga kredit beradilar (korxonaning to’lovga layoqatli ekanligini aniqlash uchun tegishli moliyaviy tekshiruvlar o’tkaziladi), ya’ni iqtisodiyotning samaralilik darajasini ko’tarishga ob’ektiv holda yordam beradilar. Markaziy bank o’zining mamlakat qonunchiligi bilan belgilangan nizom va huquqlariga ega bo’lgan mustaqil muassasa hisoblanadi. Markaziy bank tijorat banklari faoliyatiga ta’sir ko’rsatish uchun etarli imkoniyatlarga ega. Markaziy bankning majburiyatlari (passivlari) ga ichki muomaladagi valyuta, depozitlar, shu jumladan tijorat banklarining omonatlari, g’azna omonatlari (hukumat hisobidagi pul), xorijiy omonatlar va boshqa majburiyatlar kiradi. Tijorat banklari va depozitar muassasalarning omonatlari banklarning Markaziy bankda saqlashi majburiy bo’lgan rezervlarini ham o’z ichiga oladi. Davlat g’aznasi omonatlari — bu hukumatning undirilgan soliq tushumlari to’planadigan asosiy joriy hisobi. Xorijiy shaxslarning depozitlari boshqa mamlakatlar markaziy banklari, xalqaro tashkilotlar va xorijiy mamlakatlar hukumatlarining rasmiy hisoblaridir.