Zamonaviy ta‘limni tashkil etish uchun turli innovatsion vositalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir

Uchinchi blok.

So`ngi mavzu “İrratsional sonlar”. Bu mavzuning ham boshlanishi ham yuqoridagi mavzular kabi hayotga bog’lab boshlanadi.

Tarif. “Davriy bo`lmagan cheksiz o`nli kasr irratsional son deyiladi” deb tarif beriladi, tarifdan so`ng unga misollar keltiriladi.

Misol uchun: “ 2, 7, 3,....va albatta davriy kasr bilan farqi takidlab o`tiladi.

Mavzucha haqida to`liq malumot berib, so`ngra albatta haqiqiy sonlarning tarifi beriladi.

Tarif. “Ratsional va irratsinal sonlar birgalikda haqiqiy sonlar deyiladi” deb aytiladi.

So`ngra blok yakunlanadi. Blokdan so`ng mavzu bilan bog’liq savol-javob va fikr almashinuv olib boriladi. Har bir fikr bildiruvchiga o`qituvi imkoniyat berishi kerak, ammo uni tanqid ostiga olmay, boshqalarning ham fikrlarini tinglaydi. Agar tanqid ostiga olinadigan bo`lsa o`quvchining shahdini qaytarib qo`yishi mumkin.

Shu holda kechgan maruzalarda o`quvchilar vaqt qanday o`tganini bilmay qoladilar. Maruzaning yang davom etishini xoxlab, befarqlik o`rnini xushyorlik, ichki intilish egallaydi, o`zlari ham echimni topishda shaxsan ishtirok etishga hissa qo`shishga intiladilar. Bunday maruzalar har ikki tomonning ham faolligini oshiradi.

Natural sonlar haqida Peano aksiomasini aytib o`tamiz va misollar keltiramiz.

1. 
   “Bir hech qanday nlural sondan keyin kelmaydi (natural sonlar to`plami 1 dan boshlanadi).Chunki natural son birdan boshlanadi” deb izoh berib o`tamiz.
   
2. 
   “Har qanday natural sondan bevosita keyin keluvchi son
   

mavjud.

Misol uchun: 5 dan keyin 6 keyin 7, va hakozo cheksiz davom etib ketaveradi.

3. 
   Ketma-ket ikkita natural son orasida uchinchi son mavjud emas. [7]
   

Masalan: 1 va 2 ning orasida natural son yo`q deymiz va boshqa misollar keltiramiz.

Shunday tartibda aksiomalarning hammasini aytib o`tamiz va shunday tartibda natural sonlarning boshqa qoida va tariflari ham aytib o`tiladi. Mavzu qiziqarli, hayotiy misollar bilan boyitiladi va mustahkamlanadi.

Agar imkoniyat bo`lsa har bir mavzu kadaskop yoki kompyuter asosida tariflar, xossalari, teoremalar va aksiomalar bilan katta ekranda ko`rsatilsa judayam yaxshi bo`lar edi.

Xuddi shu tartibda sonning eng kichik umumiy karralisi (EKUK) va sonning eng katta umumiy bo`luvchisi (EKUB) mavzuchalari ham tushuntiriladi.

Butun sonlarga o`tamiz. Butun sonlarning tarifini birinchi navbatda berib o`tamiz. Tarif. “Natural sonlar va ularga qarma-qarshi bo`lgan sonlar va nol soni birgalikda butun sonlar deyiladi va to`plam tilida Z, bilan belgilanadi” deb aytib o`tamiz va yana “a va -a sonlar qarama-qarshi sonlar deyiladi” deb ham aytib o`tiladi, bunga ham misollar keltiriladi.

“Bu tarifdan shunga ega bo`lamizki yani butun sonlar shundan iboratki sonlar o`qini oladigan bo`lsak o`ng tarafi natural sonlar va unga qarama-qarshi tomon birgalikda butun sonlar bo`ladi” deyiladi.

Esda qolishi uchun butun sonlarga matematik va hayotiy misollar keltirib o`tamiz.

Misol uchun: “-8,-7,-6,-5,-.-3,-2,-1,0,1,2 ... sonlarning har biri butun sonlardir. Hayotiy misol oladigan bo`lsak havo harorati pasayib ketdi +2°,-1°, 0° darajaga tushgandan keyin yanada havo sovisa bizga yanada kichikroq son kerak bo`ladi, shu kabi extiyojlardan kelib chiqib biz -1,-2 undan ham sovisa -3,... sonlarni kiritamiz bular birgalikda butun son bo`ladi” deb yana shunday bir necha misollarni keltirib darsni davom ettiramiz.

Shundan so`ng kasr sonlarga ham tushuncha beriladi va misollar bilan mustahkamlanali. Blok mustahkam yoritilgandan so`ng o`quvchilar bilan blok yuzasidan qisqa muddatli savol- javob va fikr almashinuv bo`lib o`tadi. Savoljavob 10 daqiqa bo`lib o`tadi. O`quvchilarni yakka tartibda suhbatga tortish uzog’i bilan 5 daqiqagacha davom etadi. Bu holat o`quvchining maruzaga bo`lgan munosabatini ijobiy tomonga o`zgartiradi va maruzaga befarq qaramaslikka sabab bo`ladi.