Zanjirlari

---

1 
3-MARUZA: BIR FAZALI OʼZGARUVCHAN TOK ELEKTR 
ZANJIRLARI. 
REJA: 
1. Oʼzgaruvchan tok turlari; 
2. Sinusoidal oʼzgaruvchan EYuK ni hosil qilish; 
3. Sinusoidal oʼzgaruvchan funktsiyani xarakterlovchi kattaliklar. 
 
1. Oʼzgaruvchan tok turlari 
Yoʼnalishi va qiymati davriy ravishda oʼzgarib turadigan har qanday tok 
oʼzgaruvchan tok deyiladi. Oʼzgaruvchan tok vaqt boʼyicha maʼlum qonun asosida 
oʼzgaradi, yaʼni tokning qiymati vaqtning funktsiyasidir. Shuningdek, 
elektromagnit energiyasini bir turdan boshqa turga aylantirishning barcha fizikaviy 
jarayonlari hozirgi zamon elektrotexnikasi barcha sohalari (elektr mashinalar, 
radiotexnika, aloqa, elektroavtomatika, yarim oʼtkazgichlar, hisoblash texnikasi va 
boshqalar)ning asosini tashkil etadi. Аyrim elektr qurilmalarda esa qiymati davriy 
ravishda oʼzgaruvchi toklar ishlatiladi. Bunday toklar pulsatsiyalanuvchi toklar 
deyiladi (3.1-rasm, a-c). 
)
f
3.1-rasm.
i
t
)
(t
F
)
a
0
0
)
b
)
(t
F
i
t
0
i
u
e ,
,
m
E
)
(t
F
t
T
)
c
T
i
)
(t
F
0
t
t
T
)
d
)
(t
F
i
0
T
)
e
i
0
)
(t
F
t
Umuman oʼzgaruvchan tokni shartli ravishda uchta turga boʼlish mumkin: 

---

2 
1) qiymati oʼzgaruvchan, ammo yoʼnalishi oʼzgarmas tok (3.1 a va c -rasm);
2) qiymati va yoʼnalishi oʼzgaruvchan tok (3.1 d va f -rasm);
3) davriy oʼzgaruvchan tok (3.1 c va f -rasm). 
Sanoatda va turmushda foydalaniladigan oʼzgaruvchan tok sinusoidal qonun 
boʼyicha oʼzgaruvchan tokdir (3.1 f -rasm). Bu tokni yuqori kuchlanish bilan uzoq 
masofalarga uzatish hamda oʼzgaruvchan tokda ishlovchi mashina va apparatlar 
(transformatorlar, asinxron va sinxron Matorlarni ishga tushirishda ishlatish 
mumkin. Sinusoidal qonun boʼyicha oʼzgaradigan EYuK, kuchlanish va toklar