Zararkunanda dasturlar (yoki malware) dasturlashda yoki dasturiy ta'minotda xavfli amallarni bajaradigan, kompyuter tarmoqlariga, sistemalarga yoki ma'lumotlarga zarar yetkazadigan dasturlar yoki kodlar

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TОSHKЕNT AХBОRОT TЕХNОLОGIYALARI UNIVЕRSITЕTI






Tahdid razvedkasi texnologiyasi fanidan


Mustaqil ish




Mavzu: Zarakunanda dasturlar
















Bajardi: G’oyibnazarov Sh.M.


Tekshirdi: Usmanbayev Doniyorbek Shuxratovich
















Toshkеnt – 2023

Reja:

1. 
   Kirish
   
2. 
   Asosiy qism
   
   1. 
      Zararli dasturlarning tarixi
      
   2. 
      Zararli dasturlarning turlari
      
   3. 
      Zararkunanda dasturlarni aniqlash va halos bo’lish usullari
      
3. 
   Xulosa
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

Kirish

Zararkunanda dasturlar (yoki malware) dasturlashda yoki dasturiy ta'minotda xavfli amallarni bajaradigan, kompyuter tarmoqlariga, sistemalarga yoki ma'lumotlarga zarar yetkazadigan dasturlar yoki kodlar. Bu zararkunanda dasturlar kompyuterlarni, telefonlarni, serverlarni yoki hattoki internetga ulangan qurilmalarini zararli amallarga yo'l qo'yish uchun yaratiladi.

Zararkunanda dasturlar turli xil usullarda ishlay oladi. Ba'zi uchastka dasturlar fayllarni yaqinlashib ko'rish uchun yoki ma'lumotlarni olish uchun ishlatiladi. Boshqa zararkunanda dasturlar esa foydalanuvchilarning ma'lumotlariga zarar yetkazish, xavfli kodlar o'rnatish, yoki kompyuter tarmoqlarini bozish maqsadida yaratiladi.
Hozirda kiberjinoyatchilar orasida mashhur bo'lmasa-da, kriptominerlar o'z maqsadlari uchun teng imkoniyatlarga ega bo'lib, jismoniy shaxslar va korxonalar ortidan borishadi. Ransomware, boshqa tomondan, iste'molchilarga nisbatan nomutanosib ravishda ko'proq korxonalar, kasalxonalar, munitsipalitetlar va chakana savdo tizimlarini nishonga oladi.
Bundan tashqari, mobil josuslik dasturlari jinoyatchilari nafaqat iste'molchilarni nishonga olishadi. Agar siz smartfon yoki planshetingizdan ish joyingizda foydalansangiz, xakerlar mobil qurilmalardagi zaifliklar orqali ish beruvchingizga hujum qilishlari mumkin. Bundan tashqari, korporatsiyangizning voqea-hodisalarga javob berish guruhi mobil qurilmaning korporativ elektron pochtadan foydalanishi natijasida kelib chiqadigan buzilishlarni aniqlamasligi mumkin.
Takrorlab aytmoqchimanki, Apple App Store va Google Play orqali mavjud bo'lgan barcha ilovalar ham ma'qul emas va uchinchi tomon ilovalari do'konlarida muammo yanada keskinroq. Ilovalar do'koni operatorlari zararli ilovalarning o'z saytlariga kirishiga yo'l qo'ymaslikka harakat qilishsa-da, ba'zilari muqarrar ravishda o'tib ketadi. Bu ilovalar foydalanuvchi maʼlumotlarini oʻgʻirlashi, foydalanuvchilardan pul undirishga urinishi, qurilma ulangan korporativ tarmoqlarga kirishga urinishi va foydalanuvchilarni istalmagan reklamalarni koʻrishga yoki boshqa turdagi antisanitariya faoliyati bilan shugʻullanishga majbur qilishi mumkin.
Zararkunanda dasturlar odatda foydalanuvchilar uchun zararli bo'lsa-da, kompaniyalar, korxonalarga, hukumat tashkilotlariga katta zarar yetkazishi mumkin. Shuning uchun, zararkunanda dasturlarni tanish va ularni identifikatsiya qilish, shuningdek, ularni to'xtatish va o'chirib tashlash uchun taqiqlovchi usullar juda muhimdir. Bunyodkor ta'minot vositalari va dasturlarini yangilash, eng so'nggi virus ta'tilatlari va ko'z o'ngida qolish kerak.
Bilasizmi, har yili tibbiyot hamjamiyati hamma uchun grippga qarshi emlash kampaniyasini o'tkazadi? Buning sababi shundaki, gripp epidemiyasi odatda mavsumga ega bo'ladi - ular odamlarga tarqalib, yuqtiradigan yilning vaqti. Bundan farqli o'laroq, shaxsiy kompyuterlar, smartfonlar, planshetlar va korporativ tarmoqlar uchun prognoz qilinadigan mavsumiy infektsiyalar mavjud emas. Ular uchun bu har doim gripp davri. Biroq, foydalanuvchilar titroq va tana og'rig'iga duchor bo'lish o'rniga, mashinaning bir turi - zararli dasturdan kasal bo'lib qolishlari mumkin.
Zararli dastur yoki "zararli dasturiy ta'minot" - bu tizimlar uchun zararli bo'lgan har qanday zararli dastur yoki kodni tavsiflovchi umumiy atama.
Dushman, tajovuzkor va qasddan noxush, zararli dastur kompyuterlar, kompyuter tizimlari, tarmoqlar, planshetlar va mobil qurilmalarga bostirib kirishga, ularga zarar yetkazishga yoki o‘chirib qo‘yishga intiladi, ko‘pincha qurilmaning ishlashini qisman nazorat qiladi. Inson grippi kabi, u normal faoliyatga xalaqit beradi.
Zararli dasturlarning sabablari turlicha. Zararli dastur sizdan pul ishlash, ishni bajarish qobiliyatingizni buzish, siyosiy bayonot berish yoki shunchaki maqtanish bo'lishi mumkin. Zararli dastur tizimlar yoki tarmoq uskunasining jismoniy uskunasiga zarar yetkaza olmasa ham (maʼlum boʻlgan istisnolardan biri — quyida Google Android boʻlimiga qarang), u maʼlumotlaringizni oʻgʻirlashi, shifrlashi yoki oʻchirib tashlashi, kompyuterning asosiy funksiyalarini oʻzgartirishi yoki oʻgʻirlashi hamda kompyuteringiz faoliyatiga josuslik qilishi mumkin. sizning bilimingiz yoki ruxsatingizsiz.