Ózbekistan respublikasi joqari ha’M Órta arnawli tálim ministirligi berdaq atindagi qaraqalpaq mámleketlik universiteti

Potensiometriyada isletiletuǵın elektrodlar indikator hám salıstırıwlaw elektrodlarına, olar bolsa birinshi, ekinshi hám úshinshi tur elektrodlarǵa bólinedi.
Indikator elektrodlar tekseriletuǵın eritpediń elektrod potensialın ólshew ushın xızmet etedi. Elektroderitma sırtı shegarasında júz bolatuǵın elektr ximiyalıq processtiń mexanizmine kóre indikator elektrodları tómendegilerge bólinedi: 1) oksidleniw-qaytarılıw (oksred) elektrodlar : bunday elektrodlarda elektronlar almasınıwı baqlanadı ; 2) birinshi, ekinshi hám úshinshi tur metall hám metallmas elektrodlar ; bunday elektrodlarda elektron - ion almasınıw baqlanadı ; 3) ion selektiv membranalı elektrodlar ; bunday elektrodlarda ion almasınıwı júz boladı. Elektrodlar agregat jaǵdaylarına kóre qattı (platina, gúmis, grafit hám basqa ), suyıq (sınap ) hám gaz (vodorod, xlor) elektrodlarǵa bólinedi. Bulardan tısqarı elektrodlar aktiv (gúmis, mıs hám basqa ) hám bıyparq (inert: platina, grafit hám basqa ) elektrodlarǵa bólinedi. Qollanılatuǵın reaksiyalardıń túrlerine kóre ol yamasa bul túrdegi elektrodlar isletiledi. Ion selektiv membranalı elektrodlar házirgi analitik ximiyada kópisletiledi. Bunday elektrodlardı membrananıń tábiyaatına kóre qattı hám suyıq membranalı elektrodlarǵa bolıw múmkin. Qattı membranalı elektrodlarǵa kóp sanlı shıyshe elektrodları (H, Na, K, NH,, Ca hám basqa ionlardı anıqlawǵa mólsherlengen) hám qattı ionit membranalı elektrodlar kiredi. Suyıq ionit membranalı elektrodlar suyıq membranalı elektrodlarǵa kiredi. Ion selektiv elektrodlardıń barlıǵı da uqsas dúzılıwǵa iye. Shıyshe elektrodlar qattı hám suyıq membranalı elektrodlar qatarında aralıq jaǵdaydı iyeleydi. Shıyshe elektrodlarda shıyshe membrana vodorod yamasa basqa iondıń hár qıylı konsentraciyalı ishki eritpesin bir-birinen ajıratıp turadı. Bul waqıtta elektrod sırtında potensial júzege keledi. Elektroddıń sharsimon bólegi arnawlı quramlı shıyshe bolıp, onıń quramı elektroddıń qaysı iondı anıqlawǵa mólsherlengenligine baylanıslı. Tekseriwlerdiń kórsetiwishe, shıyshe to'rsimon kremniy-kislorod shınjırınan ibarat bolıp, oradagi bos jaylar siltiiy metallardıń kationlari menen bánt (21. 1-shizma). Bos orınlardaǵı kationlar to'rning dúzilisin buzmasdan qaytar túrde almasınıw reaksiyasına kirisiwa aladı. vodorod selektiv shıyshe elektrod eritpege túsirilgende, shıyshe quramındaǵı siltiiy metall kationlari menen eritpe degi vodorod ionı arasında almasınıw reaksiyası júz boladı. Bunda admashingan metall hám vodorod ionı arasındaǵı teń salmaqlılıq menen bir qatarda H'H teń salmaqlılıq da ornatıladı. Bul teń salmaqlılıqtı esapqa alıp, shıyshe elektrod ushın


RT EE + Ín


teńlemeni jazıw múmkin yamasa n=1 bolǵanlıǵı ushın turaqlı bahalardı esapqa alǵan halda natural logarifmnen o'nli logarifmge o'tilsa:


E, E +01 g


(bul jerde, a, vodorod ionınıń eritpe degi aktivligi) payda boladı. Tiykarınan almasınıw reaksiyasında shıyshe quramındaǵı siltiiy metall ionı bólekan vodorodqa almasadı hám eritpege ótedi:


H+Me H+Me,


bul jerde, Me shisha quramına kiretuǵın siltiiy metall ionı (Li", Na, K").
1.2 Tikkeley potensiometriya


Bul potensiometriya oksidleniw-qaytarılıw potensialın, vodorod hám basqa ionlar aktivligin (ionometriya), hár qıylı fizikalıq-ximiyalıq konstantalarni anıqlaw ushın isletiledi. Tikkeley potensiometriyada ólshenerlik potensial salıstırıwlaw (E) hám indikator (E) elektrodları hám de «suyuq birikpe» (E) potensiallarınan dúziledi: E potensial eki qıylı konsentraciyalı suyıqlıqlar shegarasında hár túrlı zaryadlı ionlardıń (kation hám anion) túrli tezliklerde tarqalıwı sebepli júzege keledi. Indikator elektrodınıń potensialı tekseriletuǵın Me iondıń potensialı arqalı Nernst teńlemesi járdeminde


Ꮎ Econst+-Iga, Me


ańlatıladı. Bul eki teńlemeni birgelikte sheshsek:


pMega E-