Ózbekistan respublikasi joqari ha’M Órta arnawli tálim ministirligi berdaq atindagi qaraqalpaq mámleketlik universiteti

ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASI JOQARI HA’M ÓRTA ARNAWLI
TÁLIM MINISTIRLIGI
BERDAQ ATINDAGI QARAQALPAQ MÁMLEKETLIK
UNIVERSITETI

XIMIYA TEXNOLOGIYA FAKULTETI

XIMIYA QA’NIYGELIGI
ORGANIKALIQ HÁM ORGANIKALIQ EMES XIMIYA KAFEDRASI
ANALITIKALIQ XIMIYA PÁNINEN
“ Xlorid ham sirke kislotas aralaspasinin potensimetrik aniqlaw”
TEMASINDAGI


KURS JUMISI
Orınlag'an: Turganbaev Rasul
Qabıllag'an: Uzakbergenova Z

NOKIS-2023

1.1. Potensiometriya haqqında
Potensiometrik analiz usılları tikkeley hám tikkeley bolmaǵan usıllarǵa boiinadi. Tikkeley usıllarda. elementlardıń konsentraciyaları hám aktivliklari (pH, pM, rA), dissotsiatsiya konstantalari (rKa, pKb), teń salmaqlılıq hám turaqlılıq konstantalari, eriwsheńlik kóbeytpeleri hám basqa fizikalıq-ximiyalıq shamalar anıqlanadı. Tikkeley bolmaǵan usıllar járdeminde titrlash (protolitom etriya, oksredmetriya, kompleksimetriya hám sol sıyaqlılar ) dawamında titrlashning aqırǵı noqatı tabıladı. Potensiometriyada potensialdı ólshew ushın indikator (vodorod selektiv shıyshe, natriy yamasa basqa ionǵa selektiv shıyshe yamasa membrana, metall, metall oksid hám basqa ) hám salıstırıwlaw (normal vodorod, gúmis xloridli, talliy xloridli, to'yingan sózel hám basqa ) elektrodlar isletiledi. Potensiometriyaning ayırım ionlardı anıqlawǵa mólsherlengen indikator elektrodları isletiletuǵın tarawına ionometriya dep ataladı. Salıstırıwlaw elektrodları ólshew dawamında turaqlı temperaturada óz potensialın ózgertirmeydi. Potensiometrik titrlashning aqırǵı noqatın tabıw ushın esaplaw, sızılma (integral, differensial, ekinshi dárejeli tuwındı, iymek sızıqlardı tuwrılaw — Gran) hám arnawlı bir potensial (pH) ge shekem titrlash usılları bar.triya usılınıń menshikli tu'ri bolıp tabıladı. Voltametriya usılı tok kúshi turaqlı bolǵanda potensialdı ólshewge tiykarlanǵan. Voltametriyada E=f (c), (bul jerde, E-elektrod potensialı ; c konsentraciya ; i tok kúshi) funksiya uyreniledi.
Potensiometriyada bolsa E=f (c),, funksiya uyreniledi, yaǵnıy potensiometriyada elektrodlarǵa tok berilmaydi (i=0). Eger elektrodqa kishi bahalı tok kúshi berilse, bul usıl Voltametriya (IYUPAK) yamasa tok qatnasıwındaǵı potensiometriya dep júritiledi. Eger elektrodlardan biri polyarlansa, bul usıl bir polyarlangan elektrodlı Voltametriya dep ataladı. Polyarlanıw katod tokı (-) yamasa anod tokı (+) boyınsha bolıwı múmkin. Eger salıstırıw elektrodı ornında da polyarlangan elektrod isletilse, bul usıl eki polyarlangan elektrodlı Voltametriya dep ataladı. Voltametriya usılı qaytpas oksred jubın tekseriw ushın qolay usıl esaplanadı. Tok tásirinen jetkiliklishe qaytar bolmaǵan jubtın qaytarlıǵı artadı. Bul usıl, ásirese, titrimetrik analizde zárúrli áhmiyetke iye. Qaytpas jubın Voltametrik titrlegenda, potensial sekrewi potensiometrik titrlewdegine qaraǵanda ádewir ulken boladı. Bul usıl ádebiyatlarda bir yamasa eki qutblangan elektrodlı potensiometrik titrlesh dep de júritiledi.
Potensiometrik analiz usılları elektrod potensialın ashıwǵa tiykarlanǵan bolıp, elektrod potensialı menen eritpediń konsentraciyası arasındaǵı baylanısıwdı úyrenedi. Elektrolit eritpesine elektrodlar túsirilgende, elektrod menen eritpe arasındaǵı sirt shegarasında potensial júzege keledi. Bul potensial Nernst teńlemesi járdeminde ańlatıladı :


Potensiometrik analiz usılları tikkeley hám tikkeley bolmaǵan usıllarǵa boiinadi. Tikkeley usıllarda. elementlerdıń konsentraciyaları hám aktivlikleri (pH, pM, rA), dissotsiatsiya konstantalari (rKa, pKb), teń salmaqlılıq hám turaqlılıq konstantalari, eriwsheńlik kóbeytpeleri hám basqa fizikalıq-ximiyalıq shamalar anıqlanadı. Tikkeley bolmaǵan usıllar járdeminde titrlesh (protolitom etriya, oksredmetriya, kompleksimetriya hám sol sıyaqlılar ) dawamında titrleshdin aqırǵı noqatı tabıladı. Potensiometriyada potensialdı ólshew ushın indikator (vodorod selektiv shıyshe, natriy yamasa basqa ionǵa selektiv shıyshe yamasa membrana, metall, metall oksid hám basqa ) hám salıstırıw (normal vodorod, gúmis xloridli, talliy xloridli, to'yingan kalomel hám basqa ) elektrodlar isletiledi. Potensiometriyanıng ayırım ionlardı anıqlawǵa mólsherlengen indikator elektrodları isletiletuǵın tarawına ionometriya dep ataladı. Salıstırıw elektrodları ólshew dawamında turaqlı temperaturada óz potensialın ózgertirmeydi. Potensiometrik titrlewdin aqırǵı noqatın tabıw ushın esaplaw, sızılma (integral, differensial, ekinshi dárejeli tuwındı, iymek sızıqlardı tuwrılaw — Gran) hám arnawlı bir potensial (pH) ge shekem titrlesh usılları bar.