Ózbekistan respublikasi joqari ha’M Órta arnawli tálim ministirligi berdaq atindagi qaraqalpaq mámleketlik universiteti

Me


E-E-const


payda boladı. Ayırım elektrodlar ushın const indikator elektrodınıń standart potensialına teń, membranalı elektrodlar ushın bul baha asimmetriya potensialı menen belgilenedi. Membrananı soǵıwda ishki hám sırtqı betlerdiń ayrıqsha bolıwı hám elektrod sırtınıń mexanik hám ximiyalıq tásirinler nátiyjesinde ózgeriwi sebepli asimmetrik potensial júzege keledi. Asimmetrik potensialdıń tásirin joytıw ushın elektrodtı turaqlı túrde bufer eritpe járdeminde dárejelab turıw zárúr.
Ionometriya potensiometrik analizdiń perspektivalı usıllarınan biri bolıp, onıń tiykarǵı waziypası túrli kation hám anionlar ushın selektiv -- qaytar elektrod jaratıw, olardı qóllaw hám úyreniwden ibarat esaplanadi. Áyyemginen málim bolǵan pH-metriya ionometriyaning bir turi bolıp tabıladı. Kation hám anionlarni anıqlawǵa qaray, ionometriya usılı kationometriya hám anionometriyaga bólinedi. Házir 100 den artıq ion hám elementqa selektiv bolǵan elektrodlar bar. Sanaat kárxanaları kóplegen ionomerlar islep shıǵarıp atır. Olardıń qollanılıw tarawları da keńeyip barıp atır. Muǵdarlıq usıllar. Tikkeley potensiometriyada dárejelew sızılması, qosımshalar hám basqa usıllar isletiledi.
Dárejelew sızılması usılında elektrod potensialınıń tekseriletuǵın ion aktivligine baylanıslılıǵı sızılması (21. 6-shızma) dúziledi. Bunda ion aktivliginiń logarifmik funksiyası alınadı. Dárejelew sızılmasın dúziwde standart hám tekseriletuǵın eritpelerdiń ion quramı birdey bolıwın támiyinlew zárúr. Bul qıyın bolǵanlıǵı ushın, ádetde, suyultirilgan eritpeler menen islew jaqsı nátiyjeler beredi. Sol sebepli, standart eritpe de, tekseriletuǵın eritpe de suyultirilgan bolıwı kerek. Sonday etilse, tekseriletuǵın eritpe degi elektrolitning unamsız tásiri sezilmaydi. Bunda dúzilgen dárejelew sızılması konsentratsion birlikler degi nátiyjelerdi beredi. Standart qosımshalar usılında tekseriletuǵın eritpege tiyisli muǵdarda standart eritpe qosıwdan aldın hám keyin elektrod potensialı olshenedi. Qosılǵan standart eritpe tekseriletuǵın eritpediń ion kúshi hám, sonlıqtan, aktivlik koefficiyentin ózgertirmeydi, dep shama menen oylanadi.
Tuwrıdan-tuwrı potensiometriya - bul qızıqtırarlıq iondıń aktivligin (yamasa suyultirilgan eritpede ion konsentraciyasın ) anıqlaw ushın birden-bir o'lchangan elektrod potencialınan paydalanatuǵın usıl. Bul usıl eritpediń pH ma`nisin (vodorod elektrodınan paydalanǵan halda ) yamasa ion -selektiv elektrodlardan paydalanǵan halda basqa ionlardı anıqlawda keń qollanıladı.


Barlıq elektroanalitik usıllarda eki elektrod kerek boladı, elektrodlardan birewiniń potencialı málim, turaqlı jáne eritpe quramına tolıq baylanıslı emes. Bul elektrod Referent elektrod dep ataladı.


Potencialı anıqlanıwı kerek bolǵan ion konsentraciyasına baylanıslı bolǵan ekinshi elektrod indikator elektrod dep ataladı. Tuwrıdan-tuwrı potentsiometrik ólshew ushın kletkanıń potencialı indikator elektrodı hám uyqas jazıwlar elektrod tárepinen islep shıǵılǵan potencial retinde ańlatılıwı múmkin:


Ecell = (Eind - Eref ) + Ej... (2. 16 )


Bul erda Ej - jalǵanıw potencialı.


Potensial kation aktivligi yamasa koncentraciyasına qaray ózgerip turatuǵın indikator elektrodtı kórip shıǵayıq, biz Nernst teńlemesin teńlemege jazıwımız múmkin. 2. 3. Teńleme arqalı kórsetilgen yarım kletka reakciyası ushın ilgeri alınǵan .


1.3. Potensiometrik titrlash


Hár qıylı titrlash usıllarında titrlash processinde ózgeretuǵın potensialdı dizimnen ótkeriw arqalı aqırǵı noqat tabıladı. Eger titrlash processinde


M+N+Q


reaksiya júz bolsa, reaksiya dawamında potensialdı belgileytuǵın elementtıń konsentraciyası ózgeredi. Nernst teńlemesine kóre, reaksiya dawamında element konsentraciyasınıń ózgeriwi elektrod potensialınıń ózgeriwine alıp keledi. Potensiometriyada titrlashning aqırǵı noqatın tabıw ushın ekvivalentlik noqatıǵa shekem júz bolıp atırǵan indikator reaksiyası sol noqattan keyin ekinshi indikator reaksiyasına almaslawı kerek. Nátiyjede aqırǵı noqat átirapında indikator elektrodınıń potensialı keskin ózgeredi. Onıń ushın ekvivalentlik noqatıǵa shekem hám odan keyin júz bolatuǵın indikator reaksiyasına kirisiwetuǵın oksred jupning normal (tuwrırog'i, real ) potensialları bir-birinen jetkilikli dárejede parıq etiwi kerek. Bul, óz gezeginde, ximiyalıq reaksiyanıń teń salmaqlılıq konstantasiga baylanıslı. Ulıwma halda, elektr ximiyalıq indikator reaksiyasın tómendegi mısal járdeminde kórip shıǵamız :