Ózbekistan respublikasi joqari hám orta arnawli bilimlendiriw mekemesi

Bir elektronlı jaqınlasıw …………………………………………... 19

Juwmaqlaw…………………………………………………… 23

Paydalanǵan Adebíyatlar ……………………………… 24

Kirisiw

Búgingi kúnde pán hám texnika salasında eń tez rawajlanıw qılıp atırǵan pán-bul yarım ótkezgishleri fizikasi páni bolıp tabıladı. Buǵan sebep, yarım ótkezgishleri fizikasi páni tiykarında islep shiǵarılatuǵın yarım ótkezgishli ásbaplardıń insan iskerligin barlıq tarawlarında -medicinadan tap kosmik izertlewlerge shekem keń qollanıwı bolıp tabıladı. Bunday tez rawajlanıwǵa yarım ótkezgishli materiallardıń fizikalıq ózgesheliklerin uzaq hám tereń tekseriwler alıp keldi.

Ekenin aytıw kerek elektron ásbaplardıń qandayda bir tarawda nátiyjeli qollanılıwı hám olardan paydalanıw bul ásbaplardıń islew principlerıni, tiykarǵı kórsetkishleri hám xarakteristikaların, sonıń menen birge tayarlaw usılların bilmasdan múmkin emes. Sol yonalishda fizikaning uyqas pánleri ámeldegi: yarım ótkezgishler hám yarım ótkezgish materiallar fizikasi, yarım ótkezgish ásbaplar fizikasi, integral mikrotuzilmalar, mikroelektronika, yarım ótkezgish strukturalar texnikası hám basqalar. Tayarlanıp atırǵan qánigediń baǵdarına baylanıslı halda túrli joqarı oqıw orınları kafedralarınıń jumısshı programmalarında ol yamasa basqa pánge túrlishe saatlar ajratıladı. Biraq hámme zamanagóy qattı jismli elektron ásbaplardıń hasası ayriqsha ayrıqshalıqlarǵa iye yarım ótkezgish material bolıp tabıladı. Sol sebepli de bul pánni oqıtıwǵa úlken itibar qaratıladı.

Pánniń tiykarǵı maqseti yarım ótkezgishler hám dielektriklar haqqındaǵı tiykarǵı túsiniklerdi hám fizika effektleri jetkiliklishe ápiwayı kórinislerde bayanlaw bolıp tabıladı. Materialdı jaqtılandıriwde matematikalıq apparattan paydalanıw ámelde júdá sheklengen bolıp, tiykarǵı itibar ol yamasa basqa xodisani fizikaviy principlerıni túsindiriwge qaratılǵan.

Biraq hámme zamanagóy qattı jismli elektron ásbaplardıń hasası ayriqsha ayrıqshalıqlarǵa iye yarım ótkezgish material bolıp tabıladı. Yarım ótkezgishlar-zattıń ájayıp túri bolıp, olar ayriqsha ózgeshelikleri menen basqalardan ayqın ajralıp turadı. Usınıń menen birge yarım ótkezgishlerdiń ayriqsha zárúrli qásiyetlerinen biri elektrik ótkezgishliginiń olardaǵı kirispelerdiń túri hám kontsentratsiyasına asa bayqaǵıshlıǵı bolıp tabıladı.

Yarım ótkezgishlerdiń taǵı bir zárúrli ózgesheligi - olar elektrik ótkezgishliginiń temperaturaǵa oǵada bayqaǵıshlıǵı bolıp tabıladı.

Bul yarım ótkezgishler ózleriniń túrme-túr ózgeshelikleri menen bir-birlerinen talay parıq etediler. Sol sebepli de túrli maqsetler ushın túrli yarım ótkezgishler qollanıladı. Biraq, házirgi zaman texnikasında tiykarınan bir neshe qıylı yarım ótkezgishler keń isletilip atır.

Yarım ótkezgishli ásbaplar sonday úlken tezlikte rawajlantirilmoqdaki, búgingi oyda sawlelendiriw hám tabıslar bir neshe jıldan keyin eskirib qalıp atır. SHu sebepli, yarım ótkezgishli ásbaplarda júz beretuǵın fizikalıq processlerdi biliw áhmiyetke iye esaplanadı. Bul bolsa qánigelerdiń jańa usıl hám principlerdi ǵárezsiz úyreniwge múmkinshilik beredi.