Ўзбекистон миллий университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи phD

Тадқиқот натижаларининг апробацияси. Диссертациянинг асосий 
мазмуни ОАК тасарруфидаги 3 та хорижий, 9 та республика ва халқаро 
илмий-амалий анжуманларда муҳокамадан ўтказилган. 
Тадқиқот натижаларининг эълон қилинганлиги. Диссертация 
мавзуси бўйича жами 12 та илмий иш чоп этилган, Ўзбекистон Республикаси 
Олий аттестация комиссиясининг (PhD) диссертациялари асосий илмий 
натижаларини чоп этиш тавсия этилган илмий нашрларда 5 та мақола, 
булардан 3 таси республика ва 2 таси хорижий журналларда нашр этилган. 
Диссертациянинг тузилиши ва ҳажми. Диссертация кириш, уч боб,
9 та параграф, боблар бўйича хулосалар, умумий хулоса ва тавсиялар, 
фойдаланилган 
адабиётлар 
рўйхати 
ҳамда 
иловалардан 
иборат. 
Диссертациянинг ҳажми 136 бетни ташкил этади. 
 
ДИССЕРТАЦИЯНИНГ АСОСИЙ МАЗМУНИ 
 
Кириш қисмида диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурати 
асосланган, тадқиқотнинг мақсад ва вазифалари белгилаб олинган, тадқиқот 
усуллари, объектлари ва предметлари аниқланган, диссертациянинг мавзуси 
бўйича муаммонинг ўрганилганлик даражаси таҳлил қилинган. Ишнинг 
республика фан ва технологиялари ривожланишнинг устувор йўналишларига 
мослиги кўрсатилган, тадқиқотнинг илмий янгилиги очиб берилган ҳамда 
илмий ва амалий аҳамияти тавсифланган, тадқиқот натижаларининг 
ишончлилиги, натижаларнинг амалиётга жорий этилиши, нашр этилган 
ишлар ва тадқиқот тузилиши борасидаги маълумотлар келтирилган. 
Диссертациянинг биринчи боби «Психологияда эмоционал интеллект 
муаммосини ўрганишнинг илмий-назарий асослари» деб номланган 
бўлиб унда эмоционал интеллектнинг хориж психологиясида ўрганилганлик 
ҳолати келтирилган. Жумладан, эмоционал интеллект муаммосининг илмий-
назарий жиҳатдан тадқиқ этилиши, эмоционал интеллектни феномен 
сифатида 
тушуниш 
ва 
уни 
ривожлантиришнинг 
психологик 
характеристикаси тавсифлаб берилган. Илмий-назарий таҳлил асосида 
эмоционал интелллектни талабалар мисолида тадқиқ қилишда психологик 
хусусиятларнинг ўрни ёритиб берилган. 
Эмоционал интеллект замонавий психологик тушунча сифатида
жамиятнинг ўзига хос ижтимоий-маданий хусусиятларини акс эттирувчи 
илмий категориядир. Хусусан, унинг замирида инсоннинг муваффақият 

---

13 
қозониш истаги, шахсий ва касбий ўзини ўзи англаши, ҳиссий ҳаёт ва бошқа 
одамларнинг ҳиссий қадрини ошириш, бошқа томондан эса коммуникатив 
стрессларнинг 
кўпайиши, 
нейропсихик 
стрессларнинг 
кўпайиши, 
психосоматик касалликлар сонининг ошиши, касбий ўз-ўзини англашдаги 
қийинчиликлар ва узоқ умр кўриш каби унсурлар мазмуни ҳам мавжуд. 
Тадқиқотчилардан 
А.В.Карпов 
ва 
И.М.Скитяевалар 
эмоционал 
интеллектни «метакогнитив» қонуниятлар асосида таҳлил қилишга ҳаракат 
қилдилар, уни метажараёнли ҳодиса деб таърифлайдилар. Чунки эмоционал 
интеллект ҳам билиш жараёнлари, ҳам иродавий соҳа элементлари билан 
тавсифланиши керак. Бошқа олимлардан фарқли ўлароқ, К.Изард ўз 
интегратив моделида эмоционал онгнинг интеграл хусусиятларини ҳамда 
эмоционал интеллектнинг айрим жиҳатларини ўзига хос қобилиятлар 
йиғиндиси деб тушунтиради. Аммо мазкур модел эмоционал интеллект 
мазмунида тартибга солиш категориясини ҳисобга олмайди. Яъни ирода 
функциялари ушбу категория учун шарт эмас. 
Бундан ташқари, Т.И.Семенованинг айтишича, эмоционал интеллект ўз 
мазмунида ўз туйғуларини англаш, ўзига ҳурмат, ҳимоя механизми, ўзига 
ишонч, жавобгарлик, бағрикенглик, ўзини ўзи бошқариш, фаоллик, 
мослашувчанлик, қизиқиш, самимийлик, муваффақият мотивлари кабиларни 
ҳам қамраб олади. Кейинчалик муаллиф яна бир қатор сифатлар – 
хушмуомалалик, алтруизм, ҳамдардлик, бошқа одамнинг манфаатларини 
ҳисобга олиш ва ўзини ривожлантириш қобилияти, одамларга ҳурмат, 
шахслараро муносабатларни муносиб баҳолай олиш, башорат қила олиш 
қобилияти, жамоада ишлаш қобилияти, ҳамкорликка мойиллик, комформизм 
каби хусусиятларни ҳам қўшиб ўтади. Ушбу таҳлилда эмоционал 
интеллектнинг ижтимоий-психологик жиҳатлари кўпроқ эътиборга олинган. 
Диссертациянинг иккинчи боби «Талабалар эмоционал интеллектини