Zbekiston milliy universiteti

O`zbekiston respublikasi
oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi


mirzo ulug`bek nomidagi
O`zbekiston milliy universiteti


Fizika fakulteti
TF-2001 guruh talabasi
Pirmatov Usmonalining
Optika
fanidan
“ Lazerlarning tuzilishi va ishlash prinsipi ”
mavzusida bajargan


mustaqil ishi


Qabul qildi: Ramazonov А.


Toshkent-2022
Reja:

1. 
   Lazerlar haqida
   
2. 
   Lazerlarning turlari va ularning tuzilishi
   
3. 
   Lazerlarning ishlash tamoyili
   
4. 
   Lazerlarning qo`llanilish sohalari
   
5. 
   Lazerlarning tibbiyotda qo`llanilishi
   
6. 
   Xulosa
   
7. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

Ma’lumki. bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri fundamental fanlar yo‘nalishidagi ixtiro va yangi ishlanmalami amaliyotga imkoniyat darajada joriy qilishdan iborat. Bu esa o‘z navbatida fundamental fanlaming rivojlanishiga turtki bo`lmmoqda. Lazerning ixtiro qilinishi va kogerent nurlanishning amaliyotga qo‘llanilishi fan bilan amaliyot orasidagi o‘zaro uzviylilikning integratsiyasining namunasi bo‘la oladi. Hozirgi vaqtda fan va

texnikadagi ba’zi sohalami lazersiz tasavvur etib ham bo‘lmaydi. Mazkur hollar o‘z navbatida lazerlami ilmiy asoslarini yanada rivojlanishini talab etmoqda. Ishlab chiqarishning samarali rivoji borgan sari sodda hamda ishonchli asboblami yaratmoqda. Bunday talablarga lazer texnologiyasi javob beradi. Haqiqatan ham birbiriga
o‘xshamagan fan sohalarida lazerlardan muvaffaqiyatli
foydalanilmoqda, jumladan, ular optik aloqa, qishloq xo‘jaligida,
jarayonlarni nazorat qilish, radikallar kimyosi, golografiya,
tibbiyot, izotoplarni ajratish, integral sxemalami tayyorlash hamda
sanoatda payvandlash va hokazolardir. Mazkur sohalar o‘z
navbatida lazerlarga taalluqli ilmiy tadqiqot ishlarini keskin
rivojlantirishni taqozo etmoqda.

Kvant generatorlarining yorug‘lik nurlari chiqaruvchilari

optik kvant generator yoki lazer nomini olgan. Lazer so‘zi
inglizcha “Light amplification by stimulated emission ofradiation ”
so‘zlarining bosh harflaridan tuzilgan qisqartirilgan nom bo‘lib
‘majburiy nurlanish vositasida yorugMik nurlanishini kuchaytirish,
degan ma’noni
Birinchi lazer 1960-yilda T. Meyman tomonidan yiatilgan.
Keyinchalik xorijiy mamlakatlar olimlari bilan bir qatoila lazer
nurlanishlarini energiyasini oshirish, kam energiya sarflydigan,
barcha ko‘rsatkichlari bo‘yicha samarali bo‘Igan yaigi faol
muhitlarda lazerlar yaratish sohasida 0 ‘zbekisto fizik
olimlarining ham salmoqli hissalari bor. Hozirgi vaqtga k(ib lazer
nurlanishi - yuzlab faol muhitlarda hosil qilingan. Bu faol nuhitlar
o‘zining agregat holatlari, ishlash sharoitlari va boshqa o ‘pgina
xususiyatlari bilan farq qiladi.
Qattiq jismli lazerlar. Lazerlarni faol muhitlarining agregat holatiga ко'a qattiq
jismli, gazli, ionli, kimyoviy va yarimo‘tkazgichli tzerlarga
ajratiladi.
Faol muhiti kristall yoki shisha boMgan lazerlar qatt] jismli
lazerlar nomini olgan. Qattiq jismli lazerlarda invers bancik optik
damlash yo‘li bilan hosil qilinadi. Bunday lazerlar faol mhitining
asosini qattiq jismga kiritilgan aralashmaning ionlari tashil etadi,
ya’ni xrom, nikel, kobalt, neodim, erbi va bosha ionlar
qo‘llaniIadi.
Faol muhit bir necha shartlami qondirishi kerak, jmladan,
optik jihatdan bir jinsli, mexanik jihatdan mustahkam. issiqlik
o‘tkazuvchanligi katta, issiqlik ta’siriga chidamli, nurlanis to‘lqin
uzunliklari sohasida shaffof va mexanik qayta ishlashlar riijasida
katta o‘lchamli faol elementlar olish imkoniyatini bera adigan
boMishi shart.