Ўзбекистон республикаси давлат солиќ ЌЎмитаси солиќ академияси

Soliqqa tortiladigan foydani aniqlash uchun soliqqa tortilgungacha bo’lgan foydaga:

• 
  Nizomda keltirilgan birinchi ilovaga asosan chegirilmaydigan xarajatlar yoki doimiy tafovutlar qo’shiladi;
  
• 
  Nizomda keltirilgan ikkinchi ilovaga binoan vaqtlar bo’yicha tafovutlar qo’shiladi yoki ayirib tashlanadi;
  
• 
  qabul qilngan soliqlar bo’yicha qonunlarga binoan korxonalarda soliqlar bo’yicha tasdiqlangan imtiyozlar ayirib tashlanadi.
  

Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot yil bo’yicha har bir chorakka jamlangan hisobda tuziladi. Uni topshirish organlariga soliq idoralari, bank tashkilotlari, yuqori tashkilotlar kiritiladi. O’lchov qiymati ming so’m hisobida hisobga olinadi. Shuningdek, ushbu hisobot shakliga spravka, ma’lumotnoma shaklida byudjetga to’lovlari hisobi ham kiritilgan. Unda korxona tomonidan respublika va mahalliy byudjetga to’laydigan soliqlar to’lovi bo’yicha hisobga olingan va to’langani to’g’risidagi ma’lumotlar ko’rsatiladi.


3. Moliyaviy natijalarning shakllanishi va ularning turlari

Bugungi erkin iqtisodiy munosabatlar sharoitida respublikamizdagi amaldagi huquqiy me’yorlarga muvofiq xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy natijalarini shakllanishi Moliya vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan hamda 1999 yil 5-fevralda tasdiqlangan “Mahsulot (ish, xizmat)lar ishlab chiqarish xarajatlarining tarkibi va moliyaviy natijalarning shakllanish tartibi to’g’risida”gi Nizomga asosan belgilanadi. Mazkur Nizomga muvofiq moliyaviy natijalarning shakllanish qatorlariga quyidagilar kiritiladi:

1. 
   Mahsulot (ish, xizmat)lar sotishdan olingan yalpi moliyaviy natija;
   
2. 
   Asosiy faoliyatning yalpi moliyaviy natijasi;
   
3. 
   Moliyaviy faoliyatdan ko’rilgan natija;
   
4. 
   Umumxo’jalik faoliyatidan olingan yalpi moliyaviy natija;
   
5. 
   Favqulodda kutilmagan holatlardan natija;
   
6. 
   Soliq to’langungacha bo’lgan yalpi moliyaviy natija;
   
7. 
   Yilning sof foydasi (zarari).
   

Moliyaviy natijalarning bu tarkib turkumlanishini xalqaro hisob andozalariga nisbatan berilgan deyish mumkin. Bunda asosiy faoliyat moliyaviy natijalar qatoriga korxonaning mahsulot sotishdan oladigan natijasi, asosiy vositalarni sotishdan oladigan natijasi va boshqa aktivlarni sotishdan oladigan moliyaviy natijasi aks etadi. Davr xarjatlari ulardan chegiriluvchi qator sifatida olinadi.
Moliyaviy faoliyatdan olingan daromad va xarajatlar qatoriga korxonaning moliya bozoridagi faolligidan oladigan daromadlari va mulkiy munosatlardagi ishtirokidan olinadigan daromadlari, erkin almashtiriladigan valyuta resurslarini boshqarishdan oladigan daromadlari, korxonaning moliyaviy faoliyatidan kelib chiqadigan turli xarajatlar kiritiladi. Ularning korxona hisob foydasidagi salmog’i so’nggi yillarda tobora oshib bormoqda.
Favqulodda kutilmagan holatlardan daromadlar va xarajatlar qatoriga korxonining asosiy va moliyaviy faoliyatidan tashqari, tasodifiy holatlar bo’yicha oladigan daromad va xarajatlari kiritiladi. Ularning tarkibiga kiritiladigan aniq ko’rsatkichlar yangi Nizomda ifoda etilmagan. Faqat ularning farqlanishiga ta’rif berilgan xolos. Bu tarif esa yuqorida bag’n etilgan edi. Ya’ni, korxona uchun yaqin uch yillik oraliqda odatiy hol yoki faoliyat turi hisoblanmagan holatlardan oladigan darmadlari yoki yo’qotishlar ushbu qatorga kiritiladi. Shuningdek, tasodifiy holatlar ham.