Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги бухоро вилоят ҳокимлиги халқ таълими бошқармаси бухоро вилоят халқ таълими ходимларини қайта

 
KASB-HUNAR KOLLEJLARIDA TIKUVCHILIK SOHASINI O’QITISHDA 
TA’LIMNING KO’RGAZMALI METODLARIDAN FOYDALANISH, HAMDA
AXBOROT- KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANIB LIBOS 
YARATISH 
Dadaboyeva F, Toshkent viloyati OAva SKHK Ishlab chiqarish ta’lim ustasi. 
Abdullayev M, Jizzax viloyat XTXQTMOI o’qituvchisi. 
Eshitganimni unutaman, ko’rganimni eslab qolishga harakat 
qilaman, agar bajarib ko’rsam yaxshiroq eslab qolaman. 
Konfutsiy 
Kadrlar tayyorlash milliy dasturida o’rta maxsus, kasb- hunar ta’limi tizimi oldiga iqtisodiyotning 
barcha sohalari uchun yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlash vazifasi qo’yilgan. Buning uchun 
esa o’quv- muassasalarini zarur bo’lgan o’quv- moddiy bazasini yaxshilash hamda o’quv- tarbiyaviy 
jarayonni didaktik vositalar majmuasi bilan ta’minlash zarur. Chunki, mutaxassislarni davr talabiga 
javob beradigan etib tayyorlashda o’quv jarayonining didaktik vositalar bilan ta’minlanishi muhim 
ahamiyatga ega.
Oxirgi yillarda, o’quv muassasalari har xil texnikaviy o’qitish vositalari bilan jihozlanmoqda. Ular 
uchun xilma- xil ekranli tovushli apparatlar, diagrafoproektorlar, television qurilmalar, 
videomagnitafonlar, elektron hisoblash qurilmalari, bilimlarni nazorat qilish uchun dasturlashtirilgan 
qurilmalar, trenajyorlar, kompyuterlar media apparaturalar va boshqalar ishlab chiqilmoqda.
Kasb- hunar kollejlarining pedagogik jamoasi, o’qituvchilari tayyorlanayotgan mutaxassislarning 
bilimlarni egallashda, ularda mutaxassis shaxsini shakllantirishda, kasbiy tayyorgarligini 

---

202 
rivojlantirishda, amaliy tayyorgarligini mustaxkamlashda o’qitish vositalarining ana shu turlaridan 
maqsadli foydalanishi muhim ahamiyatga ega hisoblanadi.
Ma’lumki, vositalarning ta’limdagi maqsadlaridan biri axborotni o’quvchilarga yetkazishda 
ta’limning ko’rgazmaliligini ta’minlashidir. O’quvchilarga ta’lim berish jarayonida ularning barcha 
sezgi organlariga ta’sir etgan holda olib borish, ularda o’zlashtirilgan bilim va axborotlarni uzoq vaqt 
davomida eslab qolishlari uchun axborot- kommunikatsiya texnologiyalari hamda ko’rgazmali 
metodlardan samarali foydalanishdir.
Kasbiy ta’limda “Tikuvchilik” sohasini oladigan bo’lsak, bitta kiyim yaratish uchun birgina Gerber 
sistemasi tarkibida “Konstruktor”, “Siluet”, integrallashgan, avtomatik rejimda ishlay oladigan “ 
AccuMark” nomli joylashma moduli, “Vision Fashion Studio” dizayn moduli, uch o’lchamli 
obyektlarni vizual ko’rinishda tasvirlovchi V-Stitcher kabi maxsus programma modullari mavjud.
“Konstruktor” – andoza konturlarini konstruksiyalash uchun modul. “Siluet” – andoza 
konturlarini konstruktiv modellashtirish uchun modul. “AccuMark” – andozalarning 
avtomatlashtirilgan joylashmalarini bajarish.
Tikuvchilik uchun mo’ljallangan maxsus konstruksiyalash sistemalarining asosiy funksiyalari: 
Andozalarni baza yordamida qurish va saqlash; 
Bazali konstruksiyani loyihalash va qurish; 
Tayyor andozalarni kiritish, ularni tekshirish va o’zgartirish; 
Boshqa CAD sistemalarda (buyurtma sxemasi asosida) yaratilgan andozalarni loyihalash;
Konstruksiyani modellash, 
Andozalarni ko’paytirish (avra, astar va qotirma andozalar); 
Andozalrni ko’rikdan o’tkazish; 
Texnik xujjatlarni tayyorlash va rasmiylashtirish; 
Vaqt sarfini xisoblash.
Libos yaratish uchun avval uning o’lcham asosida andozasi tayyorlab olinadi. Ana shu andozalarni 
ham AKT lar orqali yaratsak bo’ladi. Masalan: Andozalarni kompyuter orqali qurish. CAD 
sistemalari andozalarni kompyuterda ifodalash va saqlashning 2 xil usuli bilan farqlanadi: parametrik 
tizimlar va noparametrik tizimlar. Parametrik usullar vositasida andozalarni kompyuterda tasvirlash 
va saqlash uchun maxsus formallashtirish vositalaridan foydalaniladi. 
Formallashtirish 1) approksimatsiya usullari yordamida andoza konturlarini qulay va ixcham 
ko’rinishda ifodalash; 2) yassi holdagi andoza konturlarini bir shakldan ikkinchisiga o’zgartirish 
masalalaridan iborat bo’lib, turli geometrik funksiyalar yordamida kontur chiziqlarini kichraytirish, 
og’dirish, kontur qismlarini kesib olish, uning oynali aks tasvirini olish kabilar.
Yuqoridagi gaplarni og’zaki aytib o’quvchilarga yetkazsak ham bo’ladi, lekin uni amalda 
ko’rsatsak o’quvchilarga yanada tushunarli va qiziqarli bo’ladi. 
Har bir fanni boshqa bir fanga bog’lab o’rgansa yana ham oson bo’ladi. Tikuvchilik sohasini aniq 
fanlar geometriya, matematika bilan bog’liq tomonlari mavjud. Andoza olishda uning konturlari turli 
murakkablikdagi egri va to’g’ri chiziqlar yig’indisidan tuzilgan. Masalan: yeng o’mizi chizig’i shakli, 
yeng qiyamasi shakli, klyosh yubkaning etak chizig’i shakli turli egri chiziqli funksiyalar bilan 
ifodalanadi, chunki ularning egrilik darajasi turlichadir. Shu sababli butun andoza konturini bitta 
formula vositasida ifodalash qiyin. Andoza konturi chiziqlarini ifodalash uchun bo’lakli-analitik va 
bo’lakli- yoyli matematik model qo’llaniladi. Bu holda konturlari turli funksional bog’lanishga ega 
bo’lgan chiziqlarning yig’indisi bilan approksimatsiya qilinadi. 
Yassi holdagi andoza konturlarini bir shakldan ikkinchisiga o’zgartirish nuqta va chiziqlarning turli 
qonuniyatlar asosida bir joydan ikkinchi joyga siljishi jarayonlarini formallashtirish yani matematik 
ifodalash orqali bajariladi. 
Biz dars jarayonida yuqorida aytilganlarning hammasini qo’lda bajarsak ham bo’ladi, o’quvchilarni 
qiziqtirish hamda kompyuter orqali qanday andoza tayyorlanishi, qanday libos yaratilishini AKT lar 
orqali ko’rsatsak undan ham yaxshi bo’ladi. Quyidagi jadvalda Tikuvchilik amaliyotida 
qo’llaniladigan didaktik materiallar keltirilgan:

---

203 
Yuqoridagi ma’lumotlardan ko’rinib turibdiki, agar biz pedagoglar amaliy fanlarni Ko’rgazmali 
metodlar hamda AKT lardan foydalanib, yuqoridagi programmalar orqali dars o’tsak o’quvchilarni 
ixtisoslik fanlarga bo’lgan qiziqishini orttirgan va mamlakatimiz uchun kerakli kadrlarni yetishtirib 
bergan bo’lamiz.
Ta’lim sifati va samaradorligini ta’minlashda ko’rgazmali metodlar ham alohida ahamiyatga ega.