Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги самарқанд қишлоқ ХЎжалик институти

3.2.Сассиқ коврак донининг қўчқорлар организмига таъсири 
3.2.1. Клиник кўрсаткичлари 
Сассиқ коврак ўсимлиги таркибидаги кумарин, терпенлар ва бошқа 
биологик актив моддаларни қўй ва бошқа ҳайвонлар истеъмол қилишини 
инобатга олиб қўчқорлар организмига сассиқ коврак донининг таъсирини 
ўрганиш мақсадида сурункали тажрибалар Бухоро вилояти Жондор тумани, 
қоракўлчиликга ихтисослашган Амир Темур ширкат хўжалигида ўтказилди. 
Тажрибалар учун тирик вазни 45-50 кг бўлган 9 бош қоракўл қўчқорлари 
ўхшаш жуфтликлар асосида 3 бошдан 3 та гуруҳга ажратилди. 
Тажрибадаги назорат гуруҳидаги қоракўл қўйлари 60 кун давомида ҳар 
бир ҳайвон рациони таркибида 18 кг омихта ем қабул қилди. Бу даврда 
биринчи гуруҳ ҳайвонлари эса 9 кг омихта ем ва 9кг сассиқ коврак донидан 
истеъмол қилди, бунда ҳар бир ҳайвон организмига 270 грамм кумарин, 
терпен ва бошқа биологик актив модда ёки ҳар куни 128.5 мг/кг тирик 
вазнига тушганлиги қайд этилди. 

---

Иккинчи тажриба гуруҳи ҳайвонлари ҳар бири 60 кун давомида 9 кг 
омихта ем ва 9 кг сассиқ коврак дони ва кушимча 1г/кг тирик вазнига 
Азкамар бентонити қабул қилди, улар организмига 270 грам ёки ҳар куни 
128,5 мг/кг тирик вазнига кумарин, терпен ва бошқа биологик актив 
моддалар тушганлиги аниқланди. 
Тажрибадаги ҳайвонларда тажриба давомида клиник текширишлар 
олиб борилганда иккинчи тажриба гуруҳи ҳайвонлари клиник-физиологик 
кўрсаткичлари назорат гуруҳи ҳайвонларникидан фарқ қилмаганлиги қайд 
этилди. Юрак уришида, нафас олишида ва тана ҳароратида назорат гуруҳига 
нисбатан характерли фарқлар кузатилмади (2-3-жадваллар). 
Биринчи тажриба гурухидаги хар бир хайвонга 150г сассик коврак
дони берилганда .тажрибанинг 28-кунидан бошлаб улар куз корачигининг 
катталашиши ич кетиши юрак ва нафас олишининг тезлашганлиги хамда 
хароратнинг озрок кутарилганлиги кайд этилди.
Олинган натижалар таҳлили сассиқ коврак донини қўчқорлар 
маҳсулдорлигига 28 кун давомида ижобий таъсир этишини кўрсатди. Аммо, 
тажрибадаги ҳайвонлар рационига узоқ вақт аралаштириб бериш заҳарланиш 
клиник белгиларини намоен қилиб, улар тирик вазнининг ўсишини 
пасайтиради, бу эса сассиқ коврак дони таркибидаги кумаринлар ва бошқа 
биологик актив моддаларнинг заҳарлилигидан ва уларнинг орган ва 
тўқималарда юқори кумулятив хусусиятга эга эканлигидан далолат беради.