Ўзбекистон республикаси олий таълим фан ва инновациялар вазирлиги тошкент архитектура-қурилиш университети

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ОЛИЙ ТАЪЛИМ ФАН ВА ИННОВАЦИЯЛАР ВАЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ АРХИТЕКТУРА-ҚУРИЛИШ УНИВЕРСИТЕТИ
“ТЕХНОЛОГИЯ” ФАКУЛЬТЕТИ
“ҚУРИЛИШ МУХАНДИСЛИГИ ТЕХНОЛОГИЯСИ” КАФЕДРАСИ

“ҚУРИЛИШ КОНСТРУКЦИЯЛАРИ” фанидан

КУРС ЛОЙИҲАСИ


МАВЗУ: ПАРАЛЛЕЛ КАМАРЛИ МЕТАЛЛ ФЕРМАНИ ҲИСОБЛАШ
Бажарди: _________гуруҳи
талабаси______________
Қабул қилди: М.А.Утегенова


ТОШКЕНТ – 2023

“ТАСДИҚЛАЙМАН” ______________________ Кафедра мудири С.А.Юсуфхўжаев _________ -сонли мажлис баённомаси

КУРС ЛОЙИҲАСИГА

ТОПШИРИҚ

Фан номи: “Қурилиш конструкциялари”

Гуруҳ: _____________
Талаба: ______________________ Раҳбар: ______________________
1. Бажариладиган курс лойиҳа мавзуси: “Параллел камарли металл фермани ҳисоблаш”


2. Бошланғич маълумотлар:

-вариант
Ферма узунлиги Юқори сарров тугунлари орасидаги масофа Ферма баландлиги Қор юки Ҳисобий қаршилик Ферма қадами Бино узунлиги	– – – – – – –

3. Қўлланмалар: Шукурова К.Қ., Самадова Д.А. “Параллел камарли металл фермани ҳисоблаш ва лойиҳалаш” бўйича услубий қўлланма.


4. График қисмининг тузилиши:

• 
  Ферманинг ҳисобий схемаси
  
• 
  Максвелл-Кремон диаграммаси
  

5. Тушунтириш ҳатининг тузилиши. Фермага таъсир этаётган юкларни аниқлаш. Фермани қисмларидаги кучларни аниклаш. Ферма қисмларининг кесим юзаларини танлаш. Ферма тугунларининг хисоби

Раҳбар________________________

1. Фермага таъсир этаётган юкларни аниқлаш
Фермага доимий ва вақтинча қисқа муддатли юклар таъсир этади.
Доимий таъсир этаётган юклар бу том конструкциясини ўз оғирлиги, вақтинча қисқа муддатли таъсир этаётган юклар қор юклари ҳисобланиб, кўпинча фермага тенг тарқалган юк қилиб қабул қилиб олинади. Том конструкцияси (ферма) нинг 1 м² да ҳосил бўлаётган ҳисобий юкни аниқлаймиз.

№	Юклар		Меъёрий юк кН/м^2		Юк бўйича ишончлилик коэф.		Хисобий юк кН/м^2
Доимий юк
1.	Сувдан химоя қатлам (рубероид) 3 қатлам қалинлиги b=1 cм дан; ρ=600 кг/м^3		0,18		1.3		0,234
2.	Асфальт сувоқ қалинлиги b=2 cм; ρ=1800 кг/м^3		0,36		1.3		0,468
3.	Буғдан ҳимоя қатлами		0,05		1.2		0,0525
4.	Иссиклик ўтказмайдиган катлам (пенобетон) қалинлиги b=8 cм; ρ=580 кг/м^3		0,464		1.2		0,5568
5.	Пўлат ёпма		0,5		1.05		0,6
6.	Тугунлар (связь)		0,05		1.05		0,0525
7.	Тўсинлар (прагон)		0,15		1.05		0,1575
8.	Том конструкциясининг ўз оғирлиги (Ферма)				1.05
	Жами доимий:
Вақтинчалик юк
1.	Қор юки				1,4
Жами вақтинча юк:
1 м^2да ҳосил бўладиган жами юк

Ферманинг 1 метрига таъсир этаётган юк



– устунлар қадами
Ферма устунлар билан шарнир орқали бириккан, шунинг учун таянчда момент ҳосил бўлмайди.
Ферма узунлиги бўйлаб таъсир қилаётган тенг тарқалган юкни тугунга таъсир этаяпти деб, вертикал юкка келтириб оламиз.
Ферма ва юклар симметрик эканини назарга олиб хисобни ферманинг ярми учун бажарамиз. Ферма кисмларидаги ички кучларнинг курилиш механикаси чизма усулидан фойдаланиб муносабат чизмасини курамиз.
Ферманинг хисоб чизмаси сифатида бутун узунлиги бўйича тенг таъсир этувчи бирлик юк таъсирини қабул қиламиз.
Тугунга тушаётган бирлик юк тугунлар орасидаги масофанинг яримига тенг.


Металл ферманинг ҳисобий схемаси М 1:100






2. Фермани қисмларидаги кучларни аниклаш

1. 
   Фермани 1:100 мастабда чизамиз.
   
2. 
   Ташқи кучларни қўйиб чизамиз, берк ва очиқ майдонларни белгилаб оламиз.
   
3. 
   Кучлар кўп бурчагини кўраётганда чизмада ташқи кучларни соат стрелкаси бўйича жойлаштирамиз.
   
4. 
   Фермага таъсир килаётган кучлар олдинги майдоннинг белгисини кучнинг бошланиши, кучдан кейингисини охиргиси деб қабул қиламиз.
   
5. 
   Ферма қисмларидаги кучларнинг тугун кесиш усули билан аниқлаймиз ва шундай тугун танлаймизки, ундаги номаълумлар сони иккитадан ортиқ бўлмасин.
   
6. 
   Кучнинг ишорасини аниқлаш учун чизмага қараймиз. Агар куч тугунга йўналган бўлса, сиқилишга ва аксинча тескари йўналган бўлса, чўзилишга ишлайди.
   

Ферма элементларида куч йўналишларини аниқлаш

Максвелл – Кремон диаграммаси М 1:100

Ферма элементларида ҳосил бўладиган ҳисобий кучлар

№	Элемент номи	Элементлар белгиси	q=1 дан ҳосил бўлган куч	Ҳисобий куч, кН
				Чўзиладиган	Сиқиладиган
1	Юқори сарров
2	Пастки сарров
3	Ҳавонлар
4	Тиргаклар

Ферма элементлари чўзилишга ёки сиқилишга ишлайди.


3. Ферма қисмларининг кесим юзаларини танлаш
Юқори сарров ҳисоби
Кесим юзаларини танлашни энг катта куч таъсир этаётган Ж-7 қисмдан бошлаймиз.
Сарров қисмларининг хисоби. Сарров қисмларининг хисобий узунлиги l₀ сифатида тугунлар орасидаги масофа қабул қилинади.
Сарров қисмининг эгилувчанлиги деб қабул қиламиз. У холда марказий сиқилган қисмининг тўғри йўналиш бўйича эгилиш коэффициентини га тенг деб оламиз.
Қисмнинг талаб этилган кўндаланг кесим юзасини хисоблаймииз.
=
Фасонканинг қалинлиги хавон ва тиргаклардаги кучларнинг миқдорига қараб, қуйидаги жадвалдан қабул қиламиз. бўлганда қабул қилинади.

N кН	< 260	260 – 400	410 – 600	610 – 1000
t мм	8	10	12	14

Натижага қараб сортаментдан 2 та тенг томонли бурчак қабул қиламиз.

Сарров қисмининг хақиқий эгилувчанлигини хисоблаймиз.

_х = l_o / i_x=
_y = l_o / i_y=
Эгилувчанликнинг энг катта қийматига қараб, коэффициент  ни аниқлаймиз.

Сарров устиворлигини текширамиз.

=


Пастки сарров ҳисоби
Хисобий энг катта зўриқиш ҳосил бўлган А-8 қисми учун амалга оширамиз. Хисобий куч –
Тагсарров учун талаб этилган кесим юзасини аниқлаймииз.
=
Натижага қараб сортаментдан 2 та тенг томонли қабул қиламиз.

Кесимнинг устиворлигини текширамиз.

=

Таг сарров кисимларининг эгилувчанлигини рухсат этилган миқдор _n= 400 дан ошиб кетмаслиги керак.

_х = l_o / i_x =
_y = l_o / i_y =


1-2 сиқилишга ишлайдиган хавон хисоби
Хавондаги хисобий куч
Хисобий узунлик
Хавон эгилувчанлигини деб қабул қиламиз, унда
Хавоннинг талаб этилган кўндалан кесим юзасини аниқлаймиз.
=
Натижага қараб сортаментдан 2 та тенг томонли қабул қиламиз.

Хавон қисмининг хақиқий эгилувчанлигини хисоблаймиз.

_х = l_o / i_x=

_y = l_o / i_y=

Эгилувчанликнинг энг катта қийматига қараб, коэффициент  ни аниқлаймиз.

Хавон устиворлигини текширамиз.

=


2-3 чўзилишга ишлайдиган xавон хисоби
Хавондаги хисобий куч
Хисобий узунлик
Хавоннинг талаб этилган кўндалан кесим юзасини аниқлаймиз.
=
Натижага қараб сортаментдан 2 та тенг томонли қабул қиламиз.

Хавон қисмининг хақиқий эгилувчанлигини хисоблайм из.

_х = l_o / i_x=384/1,72 = 223 < 400
_y = l_o / i_y=384/2,72 = 142 < 400
Хавон устиворлигини текширамиз.
= 245x0.95/10,82x0.95= 22,7 кН/см² ≤ 24 кН/см²


4-5 сиқилишга ишлайдиган xавон хисоби.
Хавондаги хисобий куч N_4-5= 174.7 кН.
Хисобий узунлик l_ox = l_1-2= 0.8·384 = 307.2 см.
Хавон эгилувчанлигини  = 138 деб қабул қиламиз, унда  = 0.323
Хавоннинг талаб этилган кўндалан кесим юзасини аниқлаймиз.
= 174.7x0.95/0.323x24x0.95 = 22.54 см²/2 = 11.27 см²
Натижага қараб сортаментдан 2 та тенг томонли ∟75x8 қабул қиламиз.
A= 11.5x2=23 см² i_x= 2.28 см i_y= 3.5 см
Хавоннинг хақиқий эгилувчанлигини топамиз.
_х = l_o / i_x=307.2/2.28 = 135 <150
_y = l_o / i_y=384/3.5 = 110 <150
Эгилувчанликнинг энг катта кийматига қараб, коэффициент  ни аниқлаймиз.
_х = 135 га қараб,  = 0.337
Хавон устиворлигини текширамиз.
= 174.7x0.95/0.337х23x0.95 = 22.54 кН/см² ≤ 24 кН/см²
(24-22.54)/24*100% = 6 %