Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги

7 -МАВЗУ. ТАДҚИҚОТ МЕТОДИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ 53
1. Усул (метод) тушунчаси 53
2. Илмий тадқиқот ва усул 53
3. Методология тушунчаси 56
4. Тадқиқот усуллари таснифи 56
8-МАВЗУ. ЭМПИРИК ТАДҚИҚОТ УСУЛЛАРИ 60
9 -МАВЗУ. ЭКСПЕРИМЕНТАЛ ТАДҚИҚОТЛАР 67
1. Эксперимент ва унинг турлари 67
4.2.Математик эксперимент 74
Математик эксперимент хаёлий экспериментга ўхшаш моддий экспериментга қараганда бир қатор афзалликларга эга. 74
10-МАВЗУ. ИЛМИЙ ТАДҚИҚОТДА МОДЕЛЛАШТИРИШ 80
1. Модель тушунчаси 80
2. Моделаштириш ва унинг турлари 81
3. Математик ва компьютерли моделлаштириш 83
11 -МАВЗУ. НАЗАРИЙ ТАДҚИҚОТ УСУЛЛАРИ 87
1. Анализ ва синтез 87
2. Аналогия ва гипотетик усул 88
3. Формаллаштириш усули 91
4. Мавҳумлаштириш ва умумлаштириш усули 92
12-МАВЗУ: ТАДҚИҚОТДА НАЗАРИЙ МУАММОЛАРИ, УЛАРНИ ҲАЛ ҚИЛИШ ЙЎЛЛАРИ ВА БОСҚИЧЛАРИ 96
1. Назарий тадқиқот: хусусияти, мақсади ва вазифалари 96
2. Назария: моҳияти ва функциялари 97
3. Назария ва факт 99
13-БОБ. ТАДҚИҚОТДА АРГУМЕНТАЦИЯ УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНИШ 104
1. Илмий тадқиқотда аргументацияни ишлатиш 104
2. Исботлашнинг йўллари ва усуллари 105
3. Илмий тадқиқотда бахс ва дискуссия 106
14-МАВЗУ: ИЛМИЙ ТАДҚИҚОТНИ РАСМИЙЛАШТИРИШ ВА ЖОРИЙ ЭТИЛИШИ 110
1. Илмий тадқиқот натижаларини расмийлаштириш 110
2. Диссертация ва унга қўйилган талаблар 112
3. Магистрлик диссертациясини мазмуни, таркибий қисмлари ва расмийлаштириш қоидалари 113
ИЛОВАЛАР 115
АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 127

СЎЗ БОШИ

Ҳозирги замон глобаллашув жараёнлари таъсирида бўлган, ҳамда чуқур ижтимоий-иқтисодий янгиланиш палласига кирган мамлакатларнинг ижтимоий салоҳияти ва тараққиёт потенционал кўп жиҳатдан фан ва технологияни ривожланганлик даражаси, илмий-амалий инновацияларни жамиятнинг турли инфраструктураларида самарали татбиқ қилинаётганлиги билан бегиланиши аён бўлмоқда.

Фан-техникани зида ҳам жиддий ўзгарилшлар содир бўлмоқда. Янги минг йилликни арафасида билимларни янги тарихий тури, яъни постноклассик фан ва технология вужудга келди, фан-техник инқилобни янги босқич бошланди.
Табиий – ки, қайд этилган инновацион жараёнлар илмий тадқиқот методологиясига, жумладан, унинг структураси, мазмуни ва тамойилларига таъсир кўрсатмасдан қолмайди.
Шу боис, олий малакали кадрлар тайёрлаш борасида муҳим аҳамиятга эга бўлган илмий тадқиқот методологияси фанини ривожлантириш, унинг мазмуни, асосий тушунчалари ва тамойилларини, ҳамда, услубий имкониятларини бойитиш, бу фанни ўқувчи ёшлар ва мутахассилар учун самарали ижод қилиш қуролига айлантириш бугунги куннинг долзарб вазифаси бўлиб қолмоқда.
Айтиш керкки, жамиятимизни ҳозирги тараққиёт босқичида халқаро стандратлар даражасига мос келадиган олий малакали илмий ва илмий-педагогик кадрларга бўлган эҳтиёж ва талаб борган сари кучаймоқда. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 24 июлда эълон қилинган «Олий малакали илмий ва илмий-педагог кадрлар тайёрлаш ва аттестациядан ўтказиш тизимиии янада такомиллаштириш тўғрисида» фармони шу соҳадаги камчиликларни бартараф қилишга, мавжуд имкониятлардан тўла ва сифатли фойдаланиш механизмларини яратишга қаратилган. Фармонда илғор жаҳон тажрибаси ва илмий кадрларни аттестациядан ўтказишнинг халқаро стандратларини ҳисобга олган ҳолда олий ўқув юртидан кейинги таълим тизимини тубдан ислоҳ қилиш, шунингдек, диссертация тадқиқотларининг сифатини, илмий ва амалий аҳамиятини ошириш, ёшларнинг ижодий ва интеллектуал салоҳиятини намоён этиш бўйича муҳим вазифалар жумласига умум қабул қилинган халқаро талаблар ва стандартларга мувофиқ юқори талакали магистрларни тайёрлаш, магистрлик диссертациси ҳимоясини жорий қилиш киради, деб белгиланган.
Илмий тадқиқот олиб бориш малакасини шакллантиришда, тадқиқотчилик маҳоратини юқори даражага кўтаришда магистрантлар томонидан «Илмий тадқиқот методологияси» фанини, хусусан, унинг асосий тушунчалари, тамойиллари ва қоидаларини ўрганиш муҳим аҳамиятни касб этади. Чунки бу фан илмий ижод қилишнинг сиру-асрорларини тушунтириб беради, тадқиқот олиб бориш учун зарур бўлган талаб ва тавсияларни ишлаб чиқади, илмий муаммонинг моҳиятини, уни ҳал қилишни назарий-услубий томонлари ва воситаларини кўрсатади. Шундан келиб чиққан ҳолда мазкур қўлланмада илмий тадқиқот методологиясининг мазмун-моҳияти, магистрантларда тадқиқот олиб бориш учун зарур бўлган назарий-услубий билимлар, тадқиқот самарадорлигини оширишга қаратилган тавсиялар баён этилган.
Услубий ёндашув жиҳатдан қўлланмадаги мавзулар структураси ўзлаштирилиши оддийроқ бўлган умумметодологик саволлардан мурккаб масалаларга ўтиш тамойили асосида тузилган. Қўлланмада магистрантлар томонидан мустақил ишлаш учун зарур бўлган эвристик масалалар ва такрорлаш саволларига кенг ўрин ажратилган.