Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги гулистон Давлат университети “ электротехника ва электроника асослари”

2. Доимий ток машинасининг тузилиши.
Иккита асосий қисмдан иборат.
1. Статор - қўзғалмас қисми
2. Ротор - айланувчи қисм.
Ротор доимий ток машиналарида якорь ҳам деб юритилади. Статор қуйидаги қисмлардан иборат. 1- станина, 2- асосий қутблар, 3- қўшимча қутблар, 4- чўткали траверслар.


1


2 2
3 4
4 3

Станина яхлит пўлатдан ясалади. У цилндр шаклида бўлиб, машинанинг асосини ташкил этади. Шу билан бирга у магнит ўтказгич вазифасини ҳам бажаради. Асосий қутблар ўзгармас ва қўзғалмас магнит майдон ҳосил қилиш учун ишлатилади. Бунинг учун қутблар чулғамидан доимий ток ўтказилади. Бу токга уйғотиш токи дейилади. Кичик қувватли доимий ток машиналарида қутблар сифатида доимий магнитлар ҳам ишлатилади.

Қўшимча қутблар машина иш режимини ростлаш учун хизмат қилади. Асосий қутблар 2-та, 4-та, 6-та ва ҳакоза бўлиши мумкин.
Чўткали траверслар подшипникларни ушлаб турувчи шитларга махкамланган бўлади. Чўткалар графикдан ёки мис аралаштирилган графитдан ясалади.
Ротор қуйидаги қисмлардан иборат:
1-ўзак, 2-чулғам, 3-коллектордан иборат.
1
3

2

Ўзак цилиндрик шаклда бўлиб, у электротехник пўлатдан ясалган юпқа ҳалқалардан ташкил топган. Унинг сифатига пазлар ўйилган бўлиб, бу пазларга мис симли чулғамлар жойлаштирилади. Хар бир паздан симлар алоҳида секцияни ташкил этади. Секцияларнинг учлари каллекторда тўпланиб унинг пластиналарига кавшарланган бўлади. Хар бир секция роторнинг берк ўрами машина ротори ҳисобланади. Ток келтирилса у айланади. Машина двигатель деб аталади. Ротор айлантирилса машина ток ҳосил қилади.