Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ислом каримов номидаги тошкент давлат техника университети

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

ИСЛОМ КАРИМОВ НОМИДАГИ
ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ТЕХНИКА УНИВЕРСИТЕТИ

“НАЗАРИЙ МЕХАНИКА” КАФЕДРАСИ

«МЕХАНИЗМ ВА МАШИНАЛАР НАЗАРИЯСИ» фанидан

КУРС ЛОЙИҲАСИ
ҲИСОБОТИ
Гурух:
Бажарди:
Кабул килди:

Топширик 1, Вариант 17

1-лист
МЕХАНИЗМНИ КИНЕМАТИК ТЕКШИРИШ
Берилган бошланғич қийматлар:
Ndv=2880 айл/мин
nayl=150 айл/мин
L_OA =0.072 м
L_AB =0.34 м
механизмнинг узунлик масштабини танлаймиз.
μ_l
яъни, хақиқий узунлиги бўлган етакчи звено 1 ни схемадан 50 мм ли кесмага алмаштириб чизамиз.
Етакчи звенонинг бир марта тўла айланишида 12 вазиятни чизамиз. Бунинг учун марказдан радиус билан нуқтасининг траекториясини билдирувчи айлана чизамиз. Бу айланани тенг 12 та қисмга бўламиз ва кривошипнинг хар 30° да бурилган вазиятни оламиз.
Кривошипнинг хар бир вазиятининг туриш режасини чизамиз. Масалан, .
Масштаб коэффициентидан фойдаланиб, нуқтадан кесма узунлигида ёй ўтказамиз.
Ўтказилган ёйда кривошипнинг нуқтасидан шатун узунлигида кесма билан нуқта белгилаймиз. Бунда шатун нинг узунлиги қуйидагича бўлади:

Механизм звеносининг оғирлик марказини аниқлаб, шатуннинг ўртасини белгилаймиз. Унинг узунлиги:
Механизмнинг тезликлар режасини қуриш. Кривошипнинг бурчак тезлигини аниқлаймиз:

c^-1
Кривошипнинг нуқтасининг тезлигини аниқлаймиз:

Тезликлар режаси учун масштаб коэффициенти ни аниқлаймиз:

Листнинг ихтиёрий жойида тезликлар режасининг қутб нуқтаси ни танлаймиз. Қутб нуқтасидан кривошипнинг йўналиши бўйича кривошип га тик чизиқ чизамиз ва унда pa=50

Kесмани белгилаймиз. нуқтанинг тезликлар планидаги ўрнини аниқлашда қуйидаги вектор тенгламадан фойдаланамиз.

Биринчи тенгламага асосан, кесманинг учидан шатунга перпендикуляр қилиб чизиқ чизамиз.
Иккинчи тенгламага асосан бўлгани учун қутбдан га параллел чизиқ ўтказамиз. Кесишиш нуқтасини деб белгилаймиз ва бу ползун нуқтасининг тезликлар режасидаги ўрни бўлади.
Тезликлар планини 12 та холат учун қуриб, қуйидаги келтирилган формулалардан фойдаланган ҳолда, тезликларнинг хақиқий қийматларини хисоблаймиз.
нуқтанинг абсолют тезлиги

нуқтанинг абсолют тезлиги

Нисбий тезликларнинг хақиқий қийматлари:

Шатунларнинг бурчак тезликлари:

	Механизмнинг холатлари
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
	0	0.628	1.014	1.05	0.805	0.422	0	0.422	0.806	1.05	1.014	0.628
	0.525	0.734	0.997	1.05	0.896	0.656	0.525	0.656	0.897	1.05	0.997	0.734
	1.05	0.915	0.535	0	0.535	0.915	1.05	0.915	0.532	0	0.535	0.915
	3.281	2.859	1.671	0	1.671	2.859	3.281	2.859	1.662	0	1.671	2.859

Механизмнинг тезланишлар режасини қуриш. Кривошипнинг нуқтаси тезланишини аниқлаймиз. Етакчи звено ўзгармас бурчак тезлик билан айланади. нуқтанинг уринма тезланиши нолга тенг, чунки

Фақат нуқтанинг нормал тезланиши бўлади. Унинг қиймати қуйидагича топилади:

Тезланишлар режасини қуриш учун масштаб коэффициенти ни танлаймиз. Кривошипдаги нуқтанинг тезланишини қутб тезланишлар режасида па=50 мм кесма билан белгилаймиз, яъни тезланишлар режаси кривошип масштаби бўйича чизилади.

Листда қутб нуқтаси нуқтани ихтиёрий танлаймиз. Ундан кривошип га параллел қилиб, нуқтадан нуқтага томон нормал тезланиш вектори йўналишини мм кесмада белгилаймиз. Қуйидаги вектор тенгламалар системасидан фойдаланиб нуқтанинг тезланишлар режасидаги ўрнини топамиз.

Биринчи тенгламага асосан, нуқтадан шатун нинг нормал тезланиш вектори ни кесма узунлигида ўлчаб, дан га қараб чизиқ чизамиз, бу нуқтани деб белгилаб, учидан шатунга перпендикуляр қилиб унинг тангенциал тезланиш вектори ни чизамиз.
Иккинчи тенгламага асосан, бўлгани ва ползун ўқи бўйлаб харакат қилгани учун, қутб нуқта дан ўқига параллел қилиб чизиқ ўтказамиз, икки кесишиш нуқтасини деб белгилаймиз. Топилган нуқта билан нуқтани ўзаро бирлаштирамиз.
Юқорида келтирилган кесма узунликларни қуйидаги формулалардан аниқлаймиз


Ползун нуқтасининг абсолют тезланиши

Шатун оғирлик маркази нинг абсолют тезланиши

нуқтанинг нуқтага нисбатан нисбий тангенциал тезланиши

Шатун 2 нинг бурчак тезланиши

Юқорида келтирилган формулалардан фойдаланган ҳолда, тезланишлар планини 6 та холатини кесма узунликларини ўлчаб, ҳисоблаб чизамиз.

Белгиси	Бирлиги	Механизмнинг холатлари
		1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
	м/с^2	18,895	15,138	5,980	3,568	9,470	11,621	12	11,621	9,481	3,568	5,978	15,138
	м/с^2	18,895	14,773	9,576	7,928	10,894	13,083	15,45	13,083	10,898	7,928	9,576	14,773
	м/с^2	3.445	2.616	0.894	0	0.894	2.616	3.445	2.616	0.884	0	0.894	2.616
	м/с^2	11.15	8.467	2.895	0	2.895	8.467	11.15	8.467	2.862	0	2.895	8.467
	м/с^2	0	7,478	13,463	16,46	13,463	7,478	0	7,478	13,462	16,46	13,465	7,475
	1/с^2	0	23,368	42,071	49,25	42,071	23,368	0	23,367	42,071	49,25	42,071	23,360

I-лист
РИЧАГЛИ МЕХАНИЗМНИ КИНЕТОСТАТИК ТЕКШИРИШ

Берилган бошланғич қийматлар:
m₂=24кг; m ₃=36кг;
; .
Механизмнинг берилган холатида кинетостатик ҳисоблаш учун механизм звеноларига қуйидаги ташқи кучларни ҳисоблаб топиб олишимиз керак:

1. 
   звеноларнинг оғирлик кучлари;
   
2. 
   звеноларнинг инерция кучлари;
   
3. 
   шатундаги инерция кучларининг моментлари;
   
4. 
   ползунга таъсир этувчи прессланувчи динамик қаршилик кучи.
   

Механизм ползунига таъсир этувчи ташқи қаршилик кучини аниқлаймиз:
;
Механизм звеноларининг ођирлик кучларини аниқлаймиз:
Шатун нинг оғирлик кучи

Ползун нинг оғирлик кучи

Механизм звеноларининг оғирлик марказига қўйилган инерция кучларини ҳисоблаймиз.

P_u3=m₃ α_B =36 14,773=517,7 Н
Шатунга таъсир этувчи инерция моменти қуйидаги формуладан аниқланади:

Механизмни куч таъсирида ҳисоблаш унинг тузилиш формуласида кўрсатилган охирги Ассур гурухидан бошланиб, етакчи звено билан тугатилади.
Дастлаб, механизмнинг 2–3 звеноларига таъсир этувчи кучларни ҳисоблаш учун нуқтага нисбатан олинган моментлар тенгламасини тузамиз:


ушбу тенгликдан реакция кучи ни аниқлаймиз, яъни

Механизмнинг 2–3 звенолари учун кучлар режаси масштабини

қабул қилиб, звено 2–3 га таъсир этувчи, қиймати маълум бўлган кучларнинг чизмадаги узунликларини аниқлаймиз:

Номаълум бўлган реакция кучларининг хақиқий қийматларини ҳисоблаймиз.


Кривошипга нуқтадан звено 2 нинг реакция кучи таъсир этади. Бу куч қиймати жихатидан кучга тенг ва қарама-қарши томонга йўналган бўлади. Кривошипнинг нуқтасидан таянчдан кривошипга реакция кучи таъсир этади.
Кривошипнинг нуқтасига кривошипга перпендикуляр йўналган, мувозанатловчи куч қўйилган. Мувозанатловчи куч ни аниқлаш учун барча кучларнинг нуқтага нисбатан моментлар тенгламасини ёзамиз:

,
бундан

Кучлар режаси масштабини
,
деб қабул қилиб, звено 0–1 га таъсир этувчи, қиймати маълум кучларнинг чизмадаги узунликларини ҳисоблаймиз:

Номаълум реакция кучини аниқлаймиз: