Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

3 
1 
2 
4 

---

164 
4 – Tushirib qoldirilgan harf yoki belgi uchun mos variantlar. 
Bu dastruning mazmuni shundan iboratki o‘quvchi dastur oynasidagi hikoyada 
tushirib qoldirilgan harf yoki belgilarni o‘rniga oynaning pastki qismida keltirilgan 
variantlardan birini tanlab qo‘yadi. Yuqoridagi misolimizda hikoyada 7 ta belgi 
tushirib qoldirilgan shu belgilarni qo‘yib chiqish zarur bo‘ladi. Keltirilgan misollar 
aniq muallifili manbalar asosida keltirlgani uchun o‘quvchida dasturning to‘g‘ri 
ishlashiga shubha qoldirmaydi.
Berilgan matndagi tushirib qoldirilgan barcha belgilarni qo‘yib chiqqanimizdan 
so‘ng, 2-rasmdagi oynanaing yuqori o‘ng tomonida 
tugmasi paydo bo‘ladi. 
2-rasm. 
Tugmani bosganimizda esa 3-rasmdagi natijani ko‘ramiz. 
3-rasm. 
 

---

165 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Ўзбекистон Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда 
ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мўлжалланган 
иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган Вазирлар 
Маҳкамасининг мажлисидаги маърузаси. 
2. http://www.findsoft.ru/. AutoPlay Media Studio 7.0 – быстрое создание 
мультимедиа-приложений. 
 
MS EXCEL DASTURIDA BUYRUQLARNI AVTOMATLASHTIRISH 
 
Ilyasova Sh. - Sergeli tibbiyot kolleji o‘qituvchisi
Office dasturlaridan foydalanish jarayonida, bitta ishni qayta-qayta takrorlash 
lozim bo'lsa, u holda bu ishni bitirishni tezroq yo'li, bu makroslardan foydalanishdir. 
Avvalo, makrosni o'zi nima?- degan savolga to'htalamiz.
Makros - Office dasturlarini, shu jumladan Excel2013 dasturini ichida ishlovchi, 
hamda foydalanuvchi bajarishi mumkin bo'lgan ishni avtomatlashtirib beruvchi 
buyuruqlar to'plami hisoblanadi. Makrosdagi buyuruqlar VBA (Visual Basic for 
Applications) dasturlash tilida yoziladi. VBA dasturlash tili Microsoft korhonasi 
tomonidan Office dasturlari ichida ishlash uchun ishlab chiqilgan bo'lib, unda makros 
yozib olishni o'ziga yarasha qulayliklari va kamchiliklari mavjud. 
Makros yaratishni ikki hil usuli mavjud. Birinchi usulida makros yaratish uchun: 
"Разработчик" (Yaratuvchi) bo'limidan "Запись макроса" (Makrosni yozish) 
tugmasini bosishimiz bilan makros Excelda bajarayotgan ishlarni yozib olishni 
boshlaydi. Misol uchun, sichqonchani qayerga bossak, kataklar bilan qanday ishlarni 
amalga oshirsak va shu kabi bajaradigan ishlarni VBA dasturlash tilidagi buyuruqlar 
ko'rinishiga o'girib yozib oladi. Ikkinchi usulida esa VBA dasturlash tilidagi 
buyuruqlarni o'zimiz kiritib makros tuzamiz. Makrosni yozib olib ishlatish jarayonida 
biron-bir joyini o'zgartirmoqchi bo'lsak, u holda VBA dasturlash tilini bilishingiz 
kerak bo'ladi. Makros yozib olishni yana bir afzalligi, biron-bir ishni VBA dasturlash 
tilida qanday bajarishni bilmasak, uni makrosni yozib olib natijadagi kodni bilib 
olishimiz mumkin bo'ladi.
Endi birinchi usulda makros yaratishni ko'rib chiqamiz. Yuqorida aytib 
o'tilganidek bunda "Разработчик" (Yaratuvchi) bo'limidan foydalaniladi. Odatda bu 
bo'lim menyu satrida ko'rinmaydi, uni ro'yhatga qo'shish uchun fayl menyusidan 
"Параметры" tugmasi bosiladi va ochilgan muloqot oynani chap tarafidan 
"Настройка ленты" (sozlash bo'limi) tanlanadi. Shunda o'ng tomonda menyudagi 
bo'limlar ko'rsatiladi. Ushbu oynadan "Разработчик" (Yaratuvchi) bo'limi tanlangan 
holda "Ok" tugmasi bosiladi. Natijada menyular qatorida "Разработчик" bo'lim hosil 
bo'ladi.
Makrosni yozish uchun "Запись макроса" (Makros yozish) tugmasi tanlanadi 
va quyidagi oyna namoyon bo'ladi. Ushbu oynada "Имя макроса" (Makros nomi) 
qatoriga yangi makrosning nomi beriladi (makrosni nomi berilayotganda unda bo'sh 
joy bo'lmasligi kerak). Masalan "VaroqniBerket" deb nom berish mumkin. Makrosni 
har safar bajarilishi uchun, uni biror tugmaga qo'yishingiz mumkin. Bunda "Сочетание 

---

166 
клавиш" (Tugmalar birikmasi); ya'ni Ctrl tugmasi bilan biror tugmalar birgalikda 
bosilsa makros ishlab ketadi. Kursorni shu katakka qo'yib Shift bilan biror belgini, 
masalan E tugmasini tanlang. "Сочетание клавиш" qatorida yangi makrosni 
saqlanish joy belgilanadi. Agar shu qatorda "Это книга" (Bu kitob) nomi qoldirilsa, 
makros shu fayl ichida saqlanadi. Bundan tashqari "Lichnaya kniga makrosov" 
(Shahsiy makros) yangi makroslar saqlanuvchi fayl tuzish mumkin. Bunda boshqa 
Excel fayllardagi ishlatiladigan makroslar ham saqlab qo'yiladi. Faylda o'zingizni 
makroslaringizni saqlash imkoniyati mavjud. Excel yuklanganda bu fayl ham 
yuklanadi. "Novaya kniga" (Yangi kitob) qatori tanlansa, makros uchun yangi fayl 
tuziladi. Yuqoridagi oynani "Opisanie" (Tavsif) bo'limiga 'esa yaratayotgan makros 
nima ish qilishini yozib qo'yish kerak bo'ladi. Bizning misolimizda "Varoqni yopadi" 
deb yozib qo'yish mumkin. Shundan so'ng "OK" tugmasi tanlansa, makros yozish 
boshlanadi. Makrosni yozishni boshlaganini kod bo'limidagi "Ostanovit' zapis'" 
(Yozish to'htatish) tugmasi ishlab turganidan ham bilish mumkin. Makros yozishdan 
avval bu tugmada "Zapis' makrosa" (Makros yozish) yozuvi turgan 'edi.
Demak, Excelda bajariladigan har qanday ishlar makrosga yozilishi bilan birga 
VBA tilidagi kod ko'rinishida ham yozib boriladi. hujjatdagi birinchi varoqni 
berkitishni avtomatlashtirib qo'yish mumkin. Buning uchun "List 1" varogʻida 
sich?onchaning o'ng tugmani bosib, "Skrit'" (Berkit) buyruqini tanlab makrosni yozib 
olishni to'htatamiz. Buning uchun yuqoridagi "Ostanovit' zapis'" (Yozish to'htatish) 
tugmasini yoki Excel oynacini holat qatoridagi "Ostanovit' zapis'" (Yozishni 
to'htatish) tugmasini bosish orqali makros yozish jarayoni to'htatamiz. Shundan so'ng 
berkitilib qo'yilgan "List1" varoq yana joyiga qo'yiladi. Buning uchun o'ng tugma bosib 
"Pokazat'" (Ko'rsatish) bo'limi tanlanadi va ochilgan oynadan ko'rsatish kerak bo'lgan 
varoq nomi tanlanib "OK" tugmasi bosiladi. Yaratilgan makrosni ishlatish uchun 
yuqorida aytib o'tkanimizdek, [Ctrl]+[shift]+[E] tugmalar birgalikda bosiladi. Agar
makros bajarilmasa, berilgan tugmalar Excelning biron bosh?a buyruqiga belgilanib 
?o'yilgan bo'ladi, u holda makros parametri o'zgartiriladi. Buning uchun makros 
oynasidan "Parametrы" tugmasi orqali o'zgartirish imkoniyati mavjud. Bu ishlarni 
tamomlab, tugmalar birgalikda bosilsa makrosni ishlashini kuzatish mumkin. Shu bilan 
makros yaratish jarayoni tugaydi.
Makrosni ishlatib yuborishni hujjatdagi biron-bir ob'ektni bosishga ham bogʻlab 
qo'yish mumkin. Buning uchun "Vstavka" menyusidan "Nadpis'" ob'ektni 
joylashtiramiz va "Varo?ni yashir" degan matn kiritib, ob'ektni tugmacha ko'rinishiga 
keltiramiz. Ob'ektni tanlagan holda "Format" menyusidagi "Stil figur" (Shakl uslubi) 
satridan biron-bir tugmachaga o'hshash uslubni tanlab, ob'ektni tugma ko'rinishiga olib 
kelamiz, shundan so'ng ob'ektni sich?oncha bilan bosilishiga makrosni belgilab qo'yish 
kerak bo'ladi. Buning uchun ob'ektning ustida o'ng tugmani bosib, "Naznachit' makros" 
(Makrosni belgilash) bo'limini tanlaymiz. Natijada makroslar ro'yhati hosil bo'ladi. 
Ushbu oynadan makrosini nomini tanlab "OK" tugmasi bosamiz. E'ndi kursorni boshqa 
kattaka olgan holda, ob'ektni ustiga olib borilsa, kursor ko'rinishi qo'l shakliga 
o'zgarishini ko'rinish mumkin. Uni bosishdan oldin yashiringan varoqni ko'rsatib 
?o'yish kerak bo'ladi. (Varoq nomi ustida o'ng tugma bosilib "Pokazat'" (Ko'rsatish) 
buyruqi tanlanadi, varoqni nomi ko'rsatiladi va "OK" tugmasi bosiladi). Yaratilgan 

---

167 
"Varoqni yashir" ob'ekti tanlamiz makrosni ishlashini ko'ramiz, ya'ni "List1" varogʻi 
yashirinadi. 
Yuqorida Microsoft Office 2013 dasturlaridan biri Excel dasturida makroslar 
yaratishni 'elementi bilan tanishib chiqdik va ba'zi bir masalalarni hal 'etishda ya'ni bir 
nechta buyruqlarni bir tugma bilan amalga oshirishni makroslar yordamda bajarsak 
yahshi natija beradi.