Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим Вазирлиги Низомий номидаги Тошкент Давлат Педагогика Университети

Мавзу: Сифат

Морфологик белгилари

• Предмет (баъзан иш-ҳаракат)нинг белгисини ифодалайди: яхши бола.
• Сўроқлари: қандай? қанақа? қайси?
• Претметнинг ранги, ҳажми, шакли, мазаси, характери, ўрни, ёки вақтга ҳос белгисини ифодалайди:
• Белгини даражалаб, кучайтириб ёки камайтириб ифодалайди: қисқа, қисқароқ, жуда қисқа, оппоқ.
• Ясалиш ҳусусиятига эга.

Синтактик белгилари

• Сифатловчи аниқловчи бўлади. Шодон кириб келди.
• Ҳол : яхши бола яхши ўқийди.
• Кесим: Эшик очиқ.
• Отлашганда эга (яхшилар кўпайсин), тўлдирувчи (эскисини кийиб ол), қаратқич-аниқловчи (бахилнинг боғи кўкармас).
• Битишувда тобе сўз: яхши иш

Сифатнинг маъно турлари

• Ҳолат билдирувчи сифатлар: бадавлат, маъюс, дуркун, совуқ, илиқ, очиқ, жимжит, тинч, соғин, тўкин, сўлғин, суст.
• Ҳусусият билдирувчи сифатлар:
• содда, камтарин, қувноқ, меҳрибон, яхши, шўх, зиқна, йўрға, чопоғон, ювош.

Шакл-кўриниш билдирувчи сифатлар: гавдали, новча, пакана, узунчоқ, ясси, паст.

• Шакл-кўриниш билдирувчи сифатлар: гавдали, новча, пакана, узунчоқ, ясси, паст.
• Ранг-тус билдирувчи сифатлар:
• оқ, қора, зангори, қизил, сариқ, чипор.
• Ҳажм-ўлчов билдирувчи сифатлар:
• кенг, тор, узун, қисқа, яқин, енгил.
• Мазза-таъм билдирувчи сифатлар:
• ширин, бемазза, аччиқ, нордрн, шўр.

Ҳид билдирувчи сифатлар:

• Ҳид билдирувчи сифатлар:
• хушбўй, бадбўй, кўланса.
• Предметнинг ўрни ёки вақтига кўра белгисини билдирувчи сифатлар:
• ёзги, сиртқи, кузги, қишки, дастлабки, тунги, сўнгги, эрталабки.

Сифат даражалари

• Оддий, қиёсий, оттирма:
• яхши, яхшироқ, жуда яхши.
• Озайтирма ва кучайтирма сифатлар:
• а) озайтирма даража лексик (сал дуруст, бир оз яхши, ҳиёл очиқ.) ва марфологик (каттароқ, кўкиш, кўкимтир, қорамтир.) усулда ҳосил бўлади.

б) кучайтирма сифатлар фонетик (қоп-қора, баб-баробар, сап-сариқ, кўм-кўк, оппоқ) ва лексик (ғоят баланд, барчасидан кичик, беҳад гўзал) усулда ҳосил бўлади.

• б) кучайтирма сифатлар фонетик (қоп-қора, баб-баробар, сап-сариқ, кўм-кўк, оппоқ) ва лексик (ғоят баланд, барчасидан кичик, беҳад гўзал) усулда ҳосил бўлади.
• в) белгининг ортиқ даражасини унлини кучли ва чўзиқ талаффуз қилиш (узо:қ йўл), ундошни қаватлаб талаффуз қилиб (баланд уй) ҳосил қилиш мумкин.

Сифатнинг ясалиши

• Морфологик усул:
• куч+ли, но+тўғри, или+қ, прогресс+ив, туга+л.
• Синтактик усул:
• қўшма (иш+ёқ+мас), жувт (яхши-ёмон, куйди-пишди).

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ!