Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

Мандатга асосланган рухсатларни бошқариш (Mandatory Access 
Control (MAC)). Бу технологияга асосан объект ѐки субъектнинг хавфсизлик 
байроғига асосан бошқарилади. Хавфсизлик байроғи хавфсизлик 
даражасини белгилайди. Қуйидаги 3.1 (а,б)-жадвалда хавфсизликни ҳарбий 
ва савдо соҳасида даражаланиши келтирилган. 
3.1 (а)-жадвал 
Ҳарбий соҳада 
Классификация 
Изоҳ 
Классификайцияланмаган. 
Ахборот махфий ѐки классисификацияланган эмас. 
Махфий 
аммо 
классификацияланмаган. 
Ахборот очиқ бўлса, унга зиѐн этиши мумкин. 
Конфиденциал 
Фақат ички фойдаланиш учун очиқ. 
Махфий 
Ахборот миллий хавфсизликка жиддий таъсир этиши 
мумкин. 
Топ махфий. 
Ахборот миллий хавфсизликга ўта жиддий таъсир этиши 
мумкин. 
3.1 (б)-жадвал 
Савдо соҳасида 
Классификация 
Изоҳ 
Очиқ 
Ҳамма учун очиқ маълумот 
Махфий 
Маълумот бизнесга таъсир этиши мумкин. 
Шахсий 
Бир шахсга тегишли маълумотлар. 
Конфиденциал 
Бу турдаги маълумотлар очилса ташкилотга жиддий 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
58 
таъсир этади. 
Бу технологияга асосланган хавфсизликни бошқариш модели бу – 
Белла-Ла-Падула моделидир.
1
Дискрецион 
рухсатларни 
бошқариш. 
Мандатга 
асосланган 
рухсатларни бошқариш тизими ҳарбий соҳада кенг фойдаланилсада, 
дискерцион рухсатларни бошқариш тизими ўзининг содда фойдаланилиши 
билан ажралиб туради. Бунга кўра объект эгаси қайси субъектни нима иш 
қилишини белгилар беради. Бу усул мандатга асосланган усулга қараганда 
жуда хавфсизи саналмасада, операцион тизимларда кенг фойдаланилади. 
Бунда асосан бошқариш матрицасидан фойдаланилади. 
2
3.2-жадвал 
Рухсатлар матрицаси