Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё технология институти

 

---

Масаланинг иқтисодий-математик модели. 
Мақсад функцияси, ишлаб чиқарилган маҳсулотни воситачиларга ва улардан охирги 
истеъмолчига етказиб беришдаги ташиш ҳаражатларини минималлаштириш: 
F
t
X
t
X
ik
ik
j
i
kj
kj
j
k









min
Чегараловчи шартлар: 
1. 
X
A
ik
i
k


2. 
X
X
C
ik
k
k
i



0
3. 
X
X
C
kj
k
k
j



0
4. 
X
B
kj
j
k


2- 
турдаги масала учун тузилган матрицавий моделнинг кўриниши ва унинг 
математик ифодаси қуйидагича бўлади: 
C
1
... 
C
k
B
1
... 
B
m
A
1
 
t
ik
 
 
t
ij
 
... 
 
X
ik
 
 
X
ij
 
A
n
 
 
 
 
 
C
1
 
X
1
0
 
 
 
t
kj
 
... 
 
 
 
X
kj
 
C
k
 
 
X
k
0
 
 
 
Масаланинг иқтисодий - математик модели: 
Мақсад функцияси: 
F
t
X
t
X
t
X
ik
ik
k
i
kj
kj
ij
ij
j
i
j
k













min
Чегаравий шартлари: 
1. 
X
X
A
ik
ij
j
i
k




2. 
X
X
C
ik
k
k
i



0
3. 
X
X
C
kj
k
k
j



0
4. 
X
X
B
ij
kj
k
j
i




Бу турдаги кўп босқичли маҳсулот етказиб бериш масаласининг иккинчи туридаги 
матрицавий ва иқтисодий математик моделида қўшимча белгилар киритилади: 
T
ij
- i - ишлаб чиқарувчи пунктдан j-истеъмолчига бир бирлик маҳсулотни етказиб 
бериш ҳаражатлари. 
Номаълум сифатида янги кўрсаткич қўшилади: 
X
ij
- i - ишлаб чиқарувчи пунктдан j-истеъмолчига етказиб берилган маҳсулот 
ҳажми. 
Биринчи кўринишдаги моделнинг матрицавий кўринишда иккинчида квадратда юк 
ташиш шароити бўлиши таъкидланар эди. Лекин иккинчи кўринишдаги моделда ишлаб 
чиқарувчилар билан истеъмолчилар орасидаги тўғри алоқалар шу квадратда акс 

---

эттирилади. Агар истеъмолчилар ёки ишлаб чиқарувчи пунктлар орасида баланс маҳсулот 
бўйича бажарилмаса у ҳолда кейинги ҳолатлар рўй бериши мумкин: 
1) таъминотчилардаги умумий маҳсулот ҳажми истеъмолчиларнинг умумий 
талабидан катта бўлиши мумкин. У ҳолда ечимда компьютер қўшимча сунъий (фикт) 
истеъмолчини киритади. Бу қўшимча истеъмолчи сифатида биринчи босқичда сунъий 
воситачи бўлиши мумкин, иккинчи босқичда эса қўшимча сунъий истеъмол пункти 
бўлиши мумкин. 
2) таъминотчилардаги умумий маҳсулот ҳажми истеъмолчиларнинг умумий 
талабидан кичик бўлиши мумкин. Бундай ҳолатларда оптимал ечимда қўшимча сунъий 
(фикт) таъминотчи қўшилади ва шу пунктдаги маҳсулот ҳажми таъминотчиларнинг 
етмаган қувватига тенг бўлади. 
Сунъий таъминотчи ўрнида: 
биринчи босқичда - қўшимча ишлаб чиқарувчи пункт бўлиши мумкин, 
иккинчи босқичда - қўшимча сунъий воситачи бўлиши мумкин. 
Сунъий таъминотчи ёки истеъмолчи ўрнида шу моделни қўллаш жараёнида шу 
маҳсулот бозорида янги таъминотчи ёки янги истеъмолчини топиш тўғрисида маълумот 
берилади. 
Кўп босқичли бир турдаги маҳсулотни етказиб бериш масаласи. 
Маҳсулот номи: Пальто 
Етказиб берувчи корхоналар: Намангандаги (Юлдуз), Фарғонадаги (Шарқ), 
Самарқанддаги (Чинор), Навоийдаги (Чилдухтарон). 
Воситачилар: «Tojinisso.L.T.D.», «L.R.D. (Rayimhoji) «Firmasi, «Fisher, Co.LTD.» 
фирмалари. 
Истеъмолчи магазинлар: «Ganga» магазини, «Zuhro» магазини, «Zarafshon» 
магазинлари. 
Биз қуйидагича белгилашлар киритамиз.