Ўзбэкистон рэспубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкэнт давлат шарқшунослик институти

2.1.5-расм. Ишлаб чиқариш таркиби 1970-2019(ЯИМдаги улуши (%)
44
 
Манба: Молия вазирлиги ва Малайзия статистика бошқармаси 
Мустақилликка эришганидан сўнг, Малайзия ҳукумати нафақат қишлоқ 
хўжалиги соҳасини диверсификация қилиш учун катта куч сарфлади, балки уни 
тарғиб қилиб, ишлаб чиқаришга катта йўл очди. Ҳозирги кунда каучук 
саноатининг устунлиги Малайзиянинг умумий экспорт қийматининг қарийб бир 
фоизига камайди. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг асосий экспорти ҳозирги 
44
http://www.vneshmarket.ru/content/document_r_50C13051-16B5-4E50-9B17-AD7C7A6D7187.html
1970
1980
1990
2000
2010
2017
2018
2019
Qishloq-xo'jaligi
31,8
25,9
20,7
11,6
10,1
8,9
8,2
7,6
Konchilik
24,5
21,6
18,1
16,1
10,9
9
8,4
7,6
Qurilish
1,9
2,8
3,9
3,8
3,4
4,4
4,6
4,5
Ishlab chiqarish
8,8
12,9
18,9
25,3
23,4
22,9
23
23
Xizmatlar
29,2
33,7
36,4
42,1
51,2
53,5
54,5
55,8
0%
20%
40%
60%
80%
100%

---

47 
кунда палма ёғи бўлиб, экспорт қиймати бўйича қарийб беш фоизни ташкил 
этади. Бундан ташқари, Малайзия ташқи даромад олиш учун қишлоқ хўжалиги 
экспортига қарамлигини камайтирди. Ишлаб чиқариш маҳсулотлари асосий чет 
эл валютаси сифатида қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ортда қолдирди. Мисол 
учун, Малайзия дунёдаги яримўтказгич қурилмаларнинг энг йирик ишлаб 
чиқарувчилардан бири бўлди. Дастлабки ўзгариш импорт ўрнини босиш сиёсати 
билан боғлиқ бўлиб, истеъмол товарлари импорти қисқартирилди ва табиий 
ресурсларни қайта ишлаш ҳажми ошди. Кейинчалик, 1970 йилларнинг бошида 
сиёсат Малайзия учун ўз ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий шароитларига хос 
бўлган, сармоядорлар билан экспортга йўналтирилган ўсишга айланди. Хусусан, 
чет эл сармояларини жалб қилиш учун савдо-сотиқ сиёсати солиқ имтиёзлари, 
экспорт-импорт ва эркин савдо зоналари яратилди. Малайзия турли хил 
сайёҳларга бой, бу мамлакат сайёҳлик индустриясининг ўзига хос белгисидир. 
Бу Жаҳон Туризм Кенгаши томонидан эътироф этилди, у Малайзияни "амалга 
ошмаган салоҳиятга тўла жой" деб эълон қилди. Шу билан бирга, ҳисоботда 
Малайзия жуда кўп турли хил бюджетга эга бўлган сайёҳларга очиқ эканини 
қайд этади. Малайзиянинг асосий сайёҳлик жойлари - Мулу ғорлари, Перҳент 
ороллари, Лангкави ороллари, Петронас тоғлари ва Пенанг тоғининг "Пеарл оф 
тҳе Эаст", Кинабалу, Реданг табиий курортидир. 
Малайзияда сайёҳлар сони кўпайиб бормоқда. Кўп одамлар гўзал ва тоза, 
замонавий шаҳар Куала Лумпурга, шунингдек, кўп сонли табиий боғларга 
ташриф буюришади. Малайзия туризми қўшни Таиланд ёки Сингапурдаги каби 
ривожланмаган, аммо яқин келажакда Малай сайёҳлиги бунданда яхшиланади. 
Йиллар давомида туризмдан тушган даромад ўсиб келмоқда ва 2018 йилда 
деярли 60 миллиард долларга етди. 
ЙИМнинг тармоқ тузилмаси муҳим омил ҳисобланади. Малайзияда 2018 
йилда қишлоқ хўжалиги ялпи ички маҳсулотнинг 8,2 % ни, 1970 йилда 31,8 % ни 
(2018 йилда 1970 йилга нисбатан қаруйб 6 баробарга камайган) ва 2019 йилда 7,6 
% га тушиши кутилмоқда. Бунда қишлоқ хўжалигининг камайишига сабаб 
ишлаб чиқариш ва хизматлар улушининг ортиб бориши билан изоҳлашимиз 

---

48 
мумкин. Ҳозирда қишлоқ хўжалиги ўрмон, балиқчилик 16% ни ташкил этади ва 
палма ёғи қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг асосий экспорт маҳсулоти 
ҳисобланади, умумий экспорт ҳажмининг қарийб 5% ни ташкил этади. Кончилик 
2018 йилда ЙИМ улуши 8,4 % ни 1970 йилда 24,5 % ни (2018 да 1970 йилга 
нисбатан қарийб 3 баробарга камайган) ва 2019 йилда 7,6 % га тушиши 
кутилмоқда. Бунда асосан нефт ва газни қазиб олиш ҳисобига тоғ-кон саноати 
ЯИМнинг 8,4 фоизини ташкил этади. Қурилиш соҳаси 2018 йилда ЙИМ нинг 
4,6% ни 1970 йилда 1,9 % ни (2018 йилда 1970 йилга нисбатан 2 баробарга ошган) 
ва 2019 йилда 4,5 % бўлиши кутилмоқда. Бу мамлакатда йиллар давомида 
инфраструктуранинг ривожланиши ҳамда жаҳонда рақобатбардош инновацион 
технологиялар асосидаги қурилиш компанияларнинг тоборо ортиб бриши билан 
изоҳлаш мумкин. Малайзияда ялпи ишлаб чиқаришни кўпайтиришга қўшаётган 
ҳиссаси ишлаб чиқариш саноати томонидан амалга оширилиб, 2018 йилда 
ЙИМнинг 23 фоизини ташкил этиб, бу 1970 йилга нисбатан 3 баробарга ошган. 
2019 йилда ҳам 23 % бўлиши кутилмоқда. Унинг энг муҳим сектори экспортга 
йўналтирилган электрон ва электротехника маҳсулотларини ишлаб чиқариш 
билан боғлиқ (ишлаб чиқариш соҳасида умумий ишлаб чиқариш ҳажмининг 
40,4%). Бундан ташқари энг эрта инвестицияларнинг айримлари Электр ва 
электрон саноати соҳасида бўлган ва буларга Мацушита, Санё, Тошиба ва 
Пҳилипс каби йирик халқаро брендларнинг Малайзияда жойлашганлигини 
мисол қилишимиз мумкин. Бошқа муҳим тармоқлар - кимёвий, озиқ-овқат, 
резина, металлга ишлов бериш, транспорт ускуналарини ишлаб чиқариш, ҳамда 
Малайзияда уч миллий автомобил ишлаб чиқариш корхонаси - Протон, Перодуа 
ва ДиАрБи Ҳеиком мавжуд. 
Хизматлар соҳасида 2018 йилда хизматлар ҳажми ЙИМнинг 54,5 фоизини 
1970 йилда 29,2 % ни ташкил этган, яъни бу 2 баробарга ошган ва 2019 йилда 
55,8 % ни ташкил этиши кутилмоқда. Хизматлар соҳасидаги Ялпи ички 
маҳсулотнинг энг катта улуши (58,1%), энг катта компонентлари улгуржи ва 

---

49 
чакана савдода, шунингдек, молиявий хизматлар: суғурта, кўчмас мулкни сотиб 
олиш соҳасидаги хизматлар киради
45
. 
Товарлар экспортининг 81,6% тайёр маҳсулотлардан олинган. Улар 
электроника ва электротехника (саноат экспорти 65%), кимё маҳсулотлари (8%) 
томонидан бошқарилади. Хом нефт эса барча экспорт ҳажмига тўғри келади. 
Импортнинг 72% оралиқ истеъмол товарлари, асосан тайёр маҳсулотлар, эҳтиёт 
қисмлар ишлаб чиқариш учун қисмлар ва ярим тайёр маҳсулотлар, инвестицион 
товарлардан ташкил топган (14%). Асосан машиналар ва ускуналар ва 6% 
истеъмол товарлари (озиқ-овқат, шахсий транспорт ва бошқалар). Энг йирик 
савдо шериклари - Хитой (умумий савдо айланмасининг 16,7%), Сингапур 
(13%), АҚШ (8,3%), Япония (7%) ва АСЭАН мамлакатларининг қолган қисми 
(тахминан 10%).