¤збекистон республикаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги
Download 0.96 Mb. Pdf ko'rish
|
pensiya taminoti tizimi va uning huquqiy asoslarini takomillashtirish
|
xarajatlarining tahlili
1 (mlrd. so’m) № Ko’rsatkichlar O’lchov birligi YILLAR 2008 2009 2010 2011 2012 1.
Jami daromadlar mlrd. so’m 2551,6 3343,4
4737,6 6156,0
7785,3
YaIT stakasi foizda 23,5
23,6 24,8
24,8 24,8
1.2. YaIT stakasi mlrd. so’m 1710,7 2164,8
2926,9 3737,6
4799,2
Sug’urta badali stavkasi foizda 2,5
3,5 4,0
4,5 5,5
1.3. Sug’urta badallari mlrd.so’m 185,2 303,7
484,4 697,1
1110,2 1.4. Mahsulotlar, ishlar , xizmatlar sotishdan ajratmalar mlrd. so’m 532,7 716,6
1006,4 1265,5
1401,5
Ajratma stavkasi foizda 1,0
1,0 1,5
1,5 1,6
1.5. Boshqa daromadlar mlrd. so’m 123,0 158,3
310,9 455,8
474,4 2.
Jami xarajatlar mlrd. so’m 2985,9 4016,5
5006,2 6030,6
7551,5 2.1. Ishlamaydigan pensionerlar mlrd. so’m 2739,2
3677,2 4736,9
5803,5 7246,0
2.2. Ishlamaydigan pensionerlar mlrd. so’m 128,8 159,4
252,4 222,5
290,9 4.
Taqchillik / ortiqcha mlrd. so’m -434,3 -673,1
-268,6 125,4
233,8 5.
YaIM ga daromadlari foizda 8,1 8,0
8,0 8,0
8,1 6.
YaIM ga xarajatlari foizda 7,8 7,8
7,9 8,0
8,3 7.
Yil oxiriga qoldik mlrd. so’m 637,3 784,6
799,3 619,8
164,8
1 O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi ma’lumotlari. 48
Quyidagi jadvalda O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Budjetdan tashqari Pensiya jamg’armasining daromadlari va xarajatlarining tahlili berilgan. Pensiya jamg’armasining asosiy daromadlari yuridik shaxslar tomonidan shakllantirilgan mehnat haqi fondiga nisbatan yagona ijtimoiy to’lov shaklidagi daromadlar hisoblanadi. Budjetdan tashqari Pensiya jamg’armasining daromadlari tizimida oldingi yildagi yil boshiga qoldiq qismi biroz ko’paygan, bu esa fond mablag’laridan tejamkorlik asosida foydalanilayotganligidan dalolat beradi. Respublikamizda yagona ijtimoiy to’lov stavkasi 2008 yilda 23,5 % ni, 2009 yilda 23,6 % ni, 2010-2012 yillarda 24,8 % ga teng bo’lgan. Pensiya jamg’armasi daromadlarning asosiy ulushini yuridik shaxslar ish haqi fondiga nisbatan yagona ijtimoiy to’lov tushumlari tashkil etmoqda. Jami daromadlarning 2008 yilda 67,0 % ni, 2009 yilda 64,7 % ni, 2010 yilda 61,7 % ni, 2011 yilda 60,7 % ni, 2012 yilda 61,6 % ni tashkil etgan. Budjetdan tashqari Pensiya jamg’armasining xarajatlari 2008 yilda 2985,9 mlrd. so’m bo’lgan bo’lsa, 2009 yilda 4016,5 mlrd. so’mga etgan, 2010 yilda 5006,2 mlrd. so’mni tashkil etgan, 2011 yilda 6030,6 mlrd. so’m bo’lgan, 2012 yilda 7551,5 mlrd. so’mga ko’tarilgan. Budjetdan tashqari Pensiya jamg’armasining xarajatlarida ishlamaydigan pensioner-larga pensiya xarajatlari 2008 yilda 91,7 % ni, 2009 yilda 91,5 % ni, 2010 yilda 94,6 % ni, 2011 yilda 96,2 % ni, 2012 yilda 95,9 % ni tashkil etgan.
Jamg’arma mablag’lari: a) ishlamaydigan fuqarolarga: davlat pensiyalarining barcha turlari; dafn marosimi uchun nafaqalar; davlat pensiya ta’minotiga huquqi bo’lmagan keksa va mehnatga layoqatsiz fuqarolarga nafaqalar; qonun hujjatlariga muvofiq
Jamg’arma mablag’laridan moliyalashtiriladigan kompensatsiya to’lovlari va boshqa to’lovlarni to’lash uchun; 49
b) ishlaydigan fuqarolarga: o davlat pensiyalarining barcha turlari; o dafn marosimi uchun nafaqalar; o 16 yoshgacha bo’lgan nogiron bolaning ota-onalaridan biriga (vasiyga, homiyga) bir oyda qo’shimcha dam olish kuni uchun to’lovlar; o qonun hujjatlariga muvofiq
Jamg’arma mablag’laridan moliyalashtiriladigan kompensatsiya to’lovlari va boshqa to’lovlar uchun sarflanadi. Ishlamaydigan va ishlaydigan fuqarolarga pensiyalar, ijtimoiy nafaqalar va kompensatsiya to’lovlari va boshqa to’lovlarni moliyalashtirish uchun Jamg’armaning hududiy
bo’linmalari tomonidan G’aznachilikning bo’linmalarida hisob raqamlari ochiladi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimovning 2009 yil 30 dekabrda qabul qilgan “Fuqarolarning pensiya ta’minoti tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi Farmoni ushbu mexanizm samaradorligini oshirishni ko’zda tutadi. Mazkur hujjatda pensiya ta’minoti tizimining tashkiliy tuzilmasini yanada takomillashtirish, pensiyalar va ijtimoiy nafaqalarni budjetdan tashqari Pensiya jamg’armasidan o’z vaqtida moliyalashtirish hamda ularni to’liq hajmda to’lash, shuningdek, mamlakatimiz fuqarolarining pensiya ta’minotiga yo’naltiriladigan mablag’lardan maqsadli foydalanilishi ustidan nazoratni kuchaytirishga xizmat qiladigan qator yangiliklarni joriy etish belgilangan. Ayni paytda O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi budjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi zimmasiga qo’shimcha vazifalar yuklangan. Yangi tuzilma fuqarolarga pensiyalar, ijtimoiy nafaqalar, kompensatsiya va boshqa to’lovlarni tayinlash, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda pensiyalar hamda boshqa to’lovlarning miqdori qayta hisoblab chiqilishini ta’minlaydi. Aholining jinsiy tarkibi — aholi tarkibidagi erkaklar va ayollarning son jihatdan nisbati, demografik va ijtimoiy-iqtisodiy omillar bilan belgilanadi.
50
Ko’pgina mamlakatlarda, ikkita eng yirik mamlakatni (Xitoy va Hindistonni) istisno etganda ayollar soni erkaklar sonidan ustunlik qiladi. Barcha mamlakatlarda ayollar hayotining davomiyligi erkaklarnikiga nisbatan uzoqroq. “BMT ma’lumotlariga ko’ra, keyingi 50 yil ichida o’rtacha umr ko’rish 20 yilga uzaydi. 1950 yilda dunyoda 60 yoshdan katta kishilar soni 214 million, 2000 yilda 612 millionga to’g’ri kelgan bo’lsa, 2025 yilda esa 11 millionni tashkil etadi. Bu yillar keksalar soni besh marta o’sgani holda, sayyoramizning aholisi miqdori uch barobar ko’payadi. 65 yoshdan oshgan aholi soni yildan-yilga ortib bormoqda. Ayni paytda, 35 mamlakatda aholining 20-26 foizi 60 yoshdan oshgan. “Aholi va ijtimoiy himoya muammolari milliy instituti”ning tahlillariga ko’ra, demografik holatni bunday davom etishi 2055 yilda aholi sonini 89,9 mln. kishini tashkil kiladi va 65 yoshdan katta keksalar bularning 40,5 foizini qamrab oladi” 1 .
o’rtacha umr ko’rish darajasi 73 yil hisoblandi. Erkak kishi 60 yoshda pensiyaga chiqqanda – o’rtacha 13 yil pensiya oladi. Ayol kishi 54 yoshida pensiyaga chiqqanda – o’rtacha 18 yil pensiya oladi (-jadval). Mamlakatimiz aholisi sonining yildan-yilga o’sib borayotganligini qayd etish muhimdir. Biroq aholi sonining o’sishi uning munosib turmush darajasini ta’minlash va pensiya ta’minoti borasida ham muayyan mas’uliyatni keltirib chiqaradi. Bulardan asosiysi – yaxshi hayot kechirish uchun pensiya olib, etarli daromad hajmiga ega bo’lishi kerak. Download 0.96 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|