Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус
Download 1.2 Mb. Pdf ko'rish
|
kichik bisnesning rivojlanish imkoniyatlariga tizimli yondashuv
i
esa xarajatlar kamayishi tufayli qo‘shimcha foyda W i va mazkur kooperatsion birlashmaga qo‘shilayotgan Z i harajatlar ijobiy qoldig‘i orqali erishiladi va h.k. Demak, n i i d 1 kattalik qancha yuqori bo‘lsa, iqtisodiy simbioz shunchalik mustahqam va qaralayotgan kooperatsion tuzilma shuncha barqaror hamda yashashga qobil bo‘ladi.
59 Agar kooperatsion tuzilmaning qandaydir bir tashqi muhit Ye ta’sirlariga nisbatan barqarorlik mezoni berilgan bo‘lsa (masalan bozor kon’yunkturasi ta’siri ostida mumkin bo‘lgan yo‘qotishlarning bashoratlanuvchi urtacha kattalikni ifodalovchi mezon), u holda biz kooperatsion tuzilma mavjud bo‘lishining zaruriy shartini quyidagi munosabatda ifodalashimiz mumkin:
[3.2.12] bu yerda, E – oldindan berilgan ekzogen o‘zgarmas miqdor. yoki [3.2.4] – munosabatni e’tiborga olgan holda quyidagini yozishimiz mumkin:
i i E C C 1 [3.2.13] Bunda esa quyidagicha sinergetik samara kattaligini ifodalovchi ifodani hosil qilamiz:
i i C E C 1
[3.2.14] Agar biz kooperatsion tuzilmalar uchun sinergetik samara kattaligi quyidagi [3.2.15] formula bilan ifodalashni e’tiborga olsak, n i i i KC Z W C 1
[3.2.15] U holda quyidagi tenglamani hosil qilamiz:
n i n i i i i C E Z W 1 1 [3.2.16] [3.2.14] va [3.2.16] formulalar bozor muhitida kooperatsion tuzilmalarning barqaror faoliyat ko‘rsatishning zaruriy shartlarini ifodalaydi, ya’ni bozor tebranishlari yoki noaniqliklari natijasida yuzaga keladigan zararlarni sinergetik samara olish bilan kafolatlanadi. Buni tushuntirish uchun quyidagicha holatlarni ko‘rib o‘tamiz: Faraz qilaylik, N–kichik biznes sub’ektlarning umumiy to‘plami, ya’ni kooperatsiyada qatnashuvchi kichik biznes sub’ektlari soni. U holda mumkin bo‘lgan kooperatsiyalashuv variantlari loyihalari soni quyidagicha aniqlanadi:
60
k K N C N 0
bu yerda, K-kooperatsion tuzilma qatnashchilari soni, K N C - N- dan K bo‘yicha mumkin bo‘lgan kooperativ variantlari soni. Variantlardan har biri qatnashchilarning sinergetik samara KC C ni ifodalovchi kooperatsion aloqalari to‘plami bilan tavsiflanadi va bu yerda
N . Bunda
KC C kattalik manfiy bo‘lishi ham mumkin, ya’ni kooperatsiyadan tomonlar zarar ko‘rish holatlari uchraydi. U holda 0 KC C hol uchun
~
variantlar to‘plami shakllanadi va ular uchun [3.2.14] shart bajariladi. Ushbu to‘plam kooperativ tuzilmani shakllantirish uchun maqsadga muvofiq bo‘lgan variantlar sonini ifodalaydi. Yuqoridagi variantlar ichida eng maqsa bu dga muvofig‘i, n j i C E 1 ayirmaning farqi maksimal bo‘lganligi bilan hisoblanadi. Aynan kooperatsiyaning mana shu variantlari amalga oshiriladi va hosil bo‘lgan kooperatsion tuzilmalarning umumiy soni
~ to‘plamga tushgan variantlar sonidan kichik bo‘ladi. Ta’kidlash joizki, [3.2.14]-kattaligi tashkil etilgan kooperatsion tuzilma qatnashchilari soniga bog‘liq emas, chunki aynan bir xil korxonalar soniga
ega bo‘lgan
2 ta
kooperatsion tuzilmalar kooperatsiyalashuvining turli imkoniyatlariga ega bo‘lish va turli
samaralar bilan tavsiflanishi mumkin. Ana shunday o‘xshash yondashuvni alohida kichik biznes sub’ekti uchun kooperativ variantlarini tanlash, ya’ni kooperatsiya bo‘yicha normalar izlash masalasi uchun qo‘llanilishi mumkin bo‘ladi. Kooperatsiyaning mumkin bo‘lgan variantlari ichidan
N И ~ to‘plam shakllantiriladi va undan
ning maksimal qiymatga ega bo‘lgani tanlanadi.
61 Bundan esa ushbu variantga mos K * loyihalashuvchi kooperatsion tuzilma ishtirokchilari sonini hosil qilamiz (K * =n). Shuni ta’kidlash joizki, faol kooperatsion jarayonlarda odatda ishtirokchilar soni n quyidagi sabablar tufayli uncha katta bo‘lmaydi: - birinchidan, n oshib borganda kooperativ xarajatlar sezilarlicha o‘sishi va [3.2.14] shart bajarilmasligi mumkin, lekin juda ko‘p sondagi kooperatsiya ishtirokchilari bilan ham yuqori samara olgan kooperatsion tuzilmalar ham amaliyotda mavjud; - ikkinchidan, odatda kooperatsiyada ko‘p sonli ishtirokchilar bo‘lganda axborot almashish va kelishilgan harakatlar qilish imkoniyatlari cheklanmagan bo‘ladi.
Download 1.2 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling