Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети иқтисодиёт факультети

2.Ижтимоий ривожланишни прогнозлаштириш тизими

• Aсосий иқтисодий-ижтимоий ривожланиш даражалари аҳолининг турмуш даражаси орқали ифодаланади, бу тушунча ўзида кишининг ҳам моддий, ҳам манавий жиҳатдан қониқиши тушунилади.
• Жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишини прогнозлашнинг асосий ажралмас қисми бу истемол ҳажми ҳаракатини баҳолаш ва илмий техник тараққиётининг ўрнини аниқлашдир.
• Истемолнинг ўсишини таҳлил қилиш аҳоли турмуш даражасини белгиловчи асосий омиллардан бири бўлиб ҳисобланади. Aҳоли истъемоли таркибидан келиб чиқиб, уларга таъсир кўрсатувчи омилларни аниқлаш, омиллар ва истемолнинг ўзаро таъсири сабаб-оқибатларини аниқлаш, ҳозиргача бўлган давр мобайнида истемол таркибининг ўзгариши сабабларини таҳлил қилиш, прогноз қилинадиган асосий кўрсаткичларни аниқлашда мамлакатнинг ижтимоий ривожланиши ва аҳоли турмуш даражасида катта ўрин эгаллайди.

Бу соҳани прогнозлаштиришнинг асосий вазифаси аввало келажакда аҳоли истемолини аниқлаш ва уларни имкониятларини излашдан иборат. Масалан: юқори сифатли ва турли хил озиқ-овқақондиришт маҳсулотлари, хизматлар, уй-жойлар ва бошқалар.

• Бу соҳани прогнозлаштиришнинг асосий вазифаси аввало келажакда аҳоли истемолини аниқлаш ва уларни имкониятларини излашдан иборат. Масалан: юқори сифатли ва турли хил озиқ-овқақондиришт маҳсулотлари, хизматлар, уй-жойлар ва бошқалар.
• Қулай шароитда инсон ҳар томонлама ривожланар екан, унга нафақат моддий балки манавий талаб ҳам ошиб боради. Инсон ривожланиши билан ўз яхши иш шароитини ташкил етишга, тиббий хизматларни ва дам олиш шароитларини яхшилашга ҳаракат килади.
• Бозор иқтисодиёти шароитида аҳоли истемолининг ўсишини прогнозлаштириш муҳим аҳамият касб етади, чунки бу билан келажакдаги истемол ҳажмининг ривожланиш тенденсиясини билиш мумкин.
• Ижтимоий-иқтисодий соҳани ананавий прогнозлаштиришда айрим камчиликлар бор, чунки мамлакат ижтимоий-иқтисодий модернизация, илмий техник тараққиёт ва бошқа екзоген омилларни ҳисобга олиш қийин. СҲунинг учун прогнозлаштириш жараёнида мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ва бу соҳага оид дастур ва режалардан келиб чиқиб, уларни таъсирини инобатга олиб прогнозлаш зарур бўлади.
• Прогнозлашни бу тарзда ташкил етиш ижтимоий-иқтисодий соҳа ривожланиши ва уни бутун мамлакат миқёсида кўриб чиқиш қулай бўлиб ҳисобланади. Бу билан аҳоли турмуш даражасининг ҳолати ва унинг истиқболдаги натижалари ҳақида маълумотларга ега бўламиз.