Zbekiston respublikasi oriental universiteti

2.2 Arab va turk xalqining Hindistonga kelishi
Arab va Turk xalqlari Hindistonga kelishlari tarixi Islom dinining yayilishi sudrasida Arablar, Hindistonga 8. asrda kirishdi va Musulmon madaniyati va tijoratini rivojlantirdilar. Hindistonning janubiy sahil shaharlarida Arab savdogarlari va savdo markazlari ochildi. Keyin Turk xalqlari Hindistonga kirishdi. Turk istilo bo'yicha qurilgan Turk shohliklari Hindiston bo'ylab o'zaro kurashlar o'tkazdilar. Ularning eng mashhur shohi, Babur, 16-asrning boshlarida Hindistonga kelgan va Mogul imoratining asosini qo'shgan edi. Mogul imorati Turk-Mogul istilo bo'yicha qurilgan bo'lib, Hindistonning yirik vaqtidaqiy bo'lgan tarixiy imperiyalardan biri hisoblanadi. Bugungi kunda, Hindiston turli xalqlar va madaniyatlar mevasida ko'pincha o'zaro aloqada bo'lishgan davlat hisoblanadi va Arab va Turk xalqlari kabi bir qator madaniy va diniy tasirler ham ko'p narsalarda hisobga olinadi. Hindistonga kelgan Arab va Turk xalqlari, yerli Hind xalqining madaniyatiga katta ta'sir ko'rsatgan. Arab tibbiyoti, ilmiy va falsafa adabiyotlari, musiqasi va archa-tarixiy qadimiy ziyoratgohlaridan ko'proq, turli xil savdo moddalari va masofaviy aloqalar ko'payib, yerli madaniyati yoritish va rivojlantirishga o'tkazgan ta'sir ko'rsatganlar.
Turk xalqining Hindistonga kelishida esa, Mogul imorati davrida uning badiiy san'ati, arxitekturasi, siyosiy va iqtisodiy islohotlari, shuningdek, Turk va hind musiqasi, turli xil idishlar, moda va kiyimlar ko'rsatilgan ta'sir. Bu davrda Hindistondagi Turkiy til va istilolarining natijasida, turkiy milliy madaniyatining ko'p narsalari Hindistonning tarixiy va madaniy obidalari orasida o'z o'rnini egalladi.
Bugungi kunda ham, Arab va Turk xalqlari Hindistonning o'zida o'rnatilgan va ularning tajribalaridan foydalanilgan, masalan, Hindiston tibbiyoti, falsafasi, arxitekturasi, adabiyoti, musiqasi, yodgorliklar va savdo moddalari kabi ko'plab obyektlar, olgilar va mavzular xalqaro sayohatlar uchun ham ko'p qiziqarli bo'lib turadi. Bundan tashqari, Hindiston turli xil islom madhhablariga ham mehmon qabul qiladi. Arab va Turk xalqlari ko'pincha Hanafi mezhebini o'zgartirgan, bu mezheb Hindistonning ko'pgina hududida yaratilgan va bu yerda musulmonlar uchun to'g'ri kelgan diniy va qonuniy qoidalarni o'rganishda katta ahamiyat kasb etgan.
Hindiston arab xalqining yozish madaniyatiga ham ta'sir ko'rsatgan. 8-10 asrlarda, Arab yozma ko'p narsalari jamlagan va ularga Hindistonning yerli yozma va yozuvlari ham qo'shilgan. Bu tarixiy yozmalar Hindistonning musiqi, san'ati, madaniyati va ma'naviyati tarixini o'rganishda ahamiyat kasb etgan.
Turk xalqining Hindistonga kelishining natijasida esa, turkiy til va mahalliylarining Hindiston tilida o'zgarishi kabi, turkiy milliy madaniyatining paydo bo'lishiga olib kelgan muhim tasir ko'rsatgan. Bugungi kunda ham, Hindiston turli xil turk dunyoqarashlari va assosiy tadbirlarda turli turdagi turkiy musiqasi, dansi, kiyimlar va o'yinlarini ko'rish mumkin.Bularning hammasi ko'pincha Arab va Turk xalqlarining Hindiston tarihi va madaniyati ustida ko'rsatgan ta'sirlari tufayli Hindiston, dunyo madaniyati va tarixining ko'pgina aniq, o'zgacha va ko'z yoshi chog'ida turuvchi obyektlari va obrazlarini saqlagan bo'ladi. Hindistonning arab va turk xalqlari bilan o'zaro ta'sirchanligi albatta, bitta to'qima ekanligi haqida gapirish mumkin emas. Ular o'zaro aloqalarni o'z navbatida rivojlantirishdi va bir-birining madaniyatlariga ajoyib qo'shilishlar qilishdi. Arab xalqining Hindistonga kelishining natijasida, hind madaniyati arab adabiyoti, tibbiyoti va falsafasiga katta ta'sir qilgan va u, arab xalqi tomonidan to'lanayotgan islom diniy nafaqat tarixiy yadigarlari bilan balki, diniy milliy madaniyatiga ham ahamiyatli o'zgarish keltirgan. Buning hammasi hind xalqining islom diniy va madaniyatiga o'z qo'shgan boyliklar hisoblanadi. Turk xalqining Hindistonga kelishining natijasida esa, uning madaniyatining ko'pgina narsalari, masalan turkiy yozma, san'ati, arxitekturasi, musiqasi va kiyimlaridan, hind madaniyatiga qo'shish bilan bir-biriga ta'sirchanligi va rivojlanishi bilan bog'liqdir. Ular o'zaro ta'sirchanlikni yanada oshirgan va o'zaro aloqalarini rivojlantirgan. Bularni jamiyatimiz va dunyo bilimdonlari bilan ulashish, tarixiy va madaniy ma'lumotlarimizni kengaytirish va yuqori saviyedagi tadqiqotlarni amalga oshirish uchun katta imkoniyatlar yaratadi. Ijtimoiy va siyosiy jihatdan ko'rishimizda ham, arab va turk xalqlari bilan Hindiston o'rtasidagi aloqalar o'z ko'rsatgan ta'sirlarni ko'rsatadi. Bu mamlakatlar o'rtasidagi diplomatik aloqalar va savdo almashishlar ko'pgina xilma-xil muammo va muhim fikr-mulohazalarni muhokama qilishadi. Hindiston va Arab xalqlari o'rtasidagi siyosiy aloqalar o'zaro katta ta'sir ko'rsatdi. Boshqacha mamlakatlarda bo'ladigan ko'p muddatli harbiy amallar, musulmon fuqarolarining Hindistonda o'ziga xos manaviy bo'lishi va Hindistonning hozirda Musulmonlar ittifoqi (OIC) a'zosi bo'lishi kabi masalalar, arab va turk diplomatik aloqalarining nafaqat Hindiston, balki dunyo siyosiy jarayonlariga ham ta'sir qilishida ahamiyat kasb etgan. Jamiyatda, arab va turk xalqlari o'rtasidagi aloqalar kulturaviy almashtirishni ham o'z ichiga oladi. Maqsadli yo'nalishda, ko'pgina turli turdagi festival, tadbir va konferensiyalar o'tkaziladi, bu da o'zaro madaniy aloqalarini yanada oshiradi. Barcha bu ma'lumotlar ko'rib chiqilsa, arab va turk xalqlarining Hindiston tarihi va madaniyati ustida o'zaro ta'sirchanligining katta ahamiyatga ega ekanligi tushuniladi. Bu aloqalar yanada rivojlanib, o'zaro ta'sirchanliklarimiz ulkan avlodlarga yetishuvini ta'minlaydi. Hindiston, arab va turk xalqlariga o'zaro ta'sirchanligi bilan bir necha xil yo'nalishda hamkorlik qilmoqda. Masalan, bu mamlakatlar dunyo xalqlarining davlatlari hamda xalqlari orasida hamkorlik qilish, ilmiy ta'lim va o'qitish sohasida ko'p marta hamkorlik qilganlar. O'qituvchilar va ilmiy kadrlar uchun xalqaro almashishlar o'tkaziladi va o'quv kurslari tashkil etiladi. Ular o'rtasida sanoat va sanoat mahsulotlari almashishida ham ko'p marta hamkorlik qilganlar. Hindiston turk va arab davlatlari bilan ko'p yonalishda savdo almashishlarini oshirib bordi. Masalan, insoniyatning eng qadimgi qadimgi bir necha yuz yil davomida qadimiy mavjudliq sanoat mahsulotlari, masalan, Hindistonning xolatida qadimiy zilzila yuzaga kelsa, ko'plab arab va turk xalqlari dori-darmon va dori-tibbiyot sohalarida foydalanish uchun zavodlar qurishdi. Hindiston turk va arab dunyosining o'zaro ta'sirchanligi o'z harakati bilan, ularning madaniyati va tarixiyyatining yuqori saviyedagi ilmiy tadqiqotlar va mustaqil fikrlashni yanada rivojlantiradi. Bular bilan birga, ularning barcha xalqlari uchun aloqador bo'lishi hamda ulkan dunyo madaniyati va tarixiga o'z hissalarini qo'shishlari aniq. Hindiston, arab va turk dunyosining o'zaro ta'sirchanligi musulmonlar jamiyati uchun ham katta ahamiyat kasb etadi. Bu xalqlar o'rtasida islom dini, madaniyati va tarixiy xususiyatlariga ko'ra bir-birini tushunish va bir-biriga yaqinlashishda avvaldan xizmat qilgan. Bu aloqalar jahon tarihidagi bir nechta ahamiyatli hodisalarga sabab bo'ldi. Masalan, Maveraunnahr bo'ylab o'qilgan, arab va turk xalqlari tomonidan yaratilgan sharq madaniyati, fan va madaniyatining ko'p asr davomida rivojlanishiga to'g'ri keladi. Bu aloqa ko'proq yuqorida ko'rsatilgan sohalar bo'yicha o'sadi.Bu mavqegacha ko'rsatilgan ma'lumotlardan ko'rib chiqilishicha, arab va turk xalqlari bilan Hindiston o'rtasidagi aloqalar muhim bo'lib turadi va bu aloqalar mustaqil fikrlash va fikr almashishlarni yanada rivojlantiradi. Bu aloqalar madaniyat, tarix va ilmiy tadqiqotlar bo'yicha hamkorliklar va ta'sirchanliklar orqali ko'proq kuchliroq va o'zaro foydali muammolarni hal qilishni ham ta'minlaydi.


XULOSA
Ushbu kurs ishini yozib Hindistonga arablar va turklarning kelishi o’zaro urushglar natijasida Hindistonda og’ir yillar o’tganini bilib oldim.Musulmonlarning bu yurtga tashrif buyurishi orqali bunyodkorlik ishlari amalga oshirilgan. Ayniqsa Boburiylar davrida Hindiston ancha yetuk davlatlar bilan o’zaro aloqasi o’rnatilganini ko’ramiz.
Hindiston XI-asrning oxiri XV-asrning boshlariga qadar o’zaro ichki nizolar hukmdorlar davlatlar o’rtasida kelishmovchiliklar va shu prqali bu davlatga islom dini kirib kelishi Turklar vositasida turli dunyoviy dinlar jadallashishini ko’rishimiz mumkin.
Ayni shu davrda Dehli sultonligi paydo bo’lgan Hindiston bu davrda ancha gullab yashnagan Hukmdorlar ilohotlar o’tkazganini o’rgandim.
Tarix shuni isbotlaydiki Hindistonga arablarning ya’ni musulmon bo’lgan Boburiylar davrida gullab yashnadi va yetuk davlatlar qatoriga qo’shildi.Xususan Turk xoqonligi bu yurtda ko’pgina islohotlar o’tkazganini Dehli sultonligi va bu yurtga munosabatlarini talqin qilib o’rgandim. Hindistonga arablar va turklar.Kirib kelishi . Hindiston manfatiga va yuksalishiga yetuk davlatlar qatoriga qo'shishiga turtki bo'lgan Hindistondagi hukmdorlar va davlat rahbarlari haqida to’liq ma’lumotga ega bo’ldim.