Ўзбекскистон алоқа ва ахборотлаштириш агентстлиги

 
 
Nazorat savollari: 
1. Funktsiyalarniminimallashtirishda asosiy maqsad nimadan iborat? 
2. Mantiq algebrasi funksiyalarini qanday minimallashtiriladi? 
3. Kvayn-Mak-Klaski usuli. 
 
Hisobot mazmuni 
F(x)={1,2,3,6,7,8} funksiyani Kvayn usulida minimizatsiya qiling va nasorat 
savollariga javob yozing 
Jadval yordamida Kvayn usulini qo`llagan holda funksiyaning ko`rinishi hosil 
qilamiz. Chin qiymatga ega satrlarni inobatga olamiz, qolganlari esa o`z nomi bilan 
yolg`on qiymatli.
Chin qiymat bo`lsa, o`zi agar yolg`on qiymatga ega bo`lsa, inkori olinadi. Ya’ni 
rostda A,B,C yoki D olinadi, yolg`on bo`lsa, uning inkori olinadi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Laboratoriya ishi № 2. 
Mavzu:RS trigerini tadqiq etish 
 
Ishning maqsadi: RS trigger va ularning qo`llanilishini o`rganish. 
 
Nazariy qism 
Raqamli texnologiyalarning muhim elementlaridan 
biri bu trigger (inglizcha Trigger - latch, trigger). 
Trigger o'zi asosiy element emas, chunki u oddiyroq 
mantiqiy sxemalardan yig'ilgan. Triggerlar oilasi juda 
keng. Bu Triggerlar: T, D, C, JK, ammo barchasining 
asosi eng oddiy RS triggeridir. 
RS triggerlarisiz o'yin konsolidan superkompyutergacha 
biron bir hisoblash moslamasini yaratish imkonsiz bo'lar 
edi. Triggerda ikkita kirish mavjud S (set) - sozlash va R 
(reset) - tiklash va ikkita chiqish Q-to'g'ridan-to'g'ri va Ǭ-
teskari. Teskari chiqishda tepada chiziqcha bor. Trigger - 
bu ikki barqaror holatning birida o'zboshimchalik bilan 
uzoq vaqt bo'lishi mumkin bo'lgan bistable tizim. Rasmda 
2YOKI-EMAS elementlarida bajarilgan RS-trigger 
ko'rsatilgan. 
Xuddi shu tarzda, trigger 2VA-EMAS elementlarida 
bajarilishi mumkin. 
Faqatgina farq shundaki, VA–YO’Q elementlaridagi trigger faollashadi, ya'ni u 
mantiqiy nol potentsiali bilan boshqa holatga o'tkaziladi.YOKI – YO’Q elementlarida 
to'plangan trigger mantiqiy birlik tomonidan faollashtiriladi. Bu mantiq eshiklari 
haqiqati jadvali bilan belgilanadi.S kiritishda ijobiy potentsial qo'llanilganda biz Q 
chiqishda yuqori, Ǭ chiqishda past potentsialni qo'lga kiritamiz.Shunday qilib, biz 
xotira yachekasikabi trigerga birlik yozdik. Toki R krishiga yuqori potentsial 
berilmagunga qadar triger holati o'zgarmaydi. 
Trigger prinsipial sxemalarda quyidagicha tasvirlanadi. 
Ikki kirish R va S, ikkita chiqish to'g'ridan-to'g'ri va teskari va T harfi trigerni 
anglatadi. 
RS-trigerning ishlash printsipi 2VA - EMAS ikkita elementga yig'ilgan oddiy 
sxemada yaxshi aks etadi.Buning uchun bunday elementlarning to'rttasini o'z ichiga 
olgan 155LAZ mikrosxemasi ishlatiladi. Sxemadagi raqamlash mikrosxemaning 
chiqishlariga to'g'ri keladi. Kuchlanish manbai + 5V 14-chiqishga, minus esa 

---

mikrosxemaning 7-chiqishiga beriladi.Quvvatni ulangandan so'ng, triger ikkita 
barqaror holatdan biriga o'rnatiladi. 
Mantiqiy elementlarning tranzistorlari o'tishining qarshiligi mutlaqo bir xil bo'lishi 
mumkin emasligidan kelib chiqadigan bo'lsak, quvvatni ulagandan keyin triger, qoida 
tariqasida, xuddi shu holatni oladi. 
Aytaylik, quvvat ulangandan so'ng yuqori HL1 yorug’likdiodi yonadi. Siz SB1 
tugmachasini xohlagancha bosishingiz mumkin, vaziyat o'zgarmaydi, lekin SB2 
tugmachasini bir soniya davomida ulashingiz bilan, triger shu ondayoq holatini 
teskari tomonga o'zgartiradi. HL1 yorug’likdiodi o'chadi va boshqasi - HL2 yonadi. 
Shunday qilib, biz trigernini boshqa barqaror holatga o'tkazdik. 
Ushbu sxemada hamma narsa shartli ravishda amalga oshiriladi, ammo haqiqiy 
trigerda, agar "Q" to'g'ridan-to'g'ri chiqishi yuqori satxli bo'lsa, u holda trigger 
o'rnatiladi (set), agar daraja past bo'lsa, u holda trigger tashlab yuborilgan (reset). 
Ko'rib chiqilgan trigerning asosiy kamchiligi shundaki, u asinxrondirdir.Boshqa 
murakkab triger sxemalari butun zanchir uchun taktli generator tomonidan ishlab 
chiqilgan takt impulslari bilan sinxronlashtiriladi. Bunga qo'shimcha ravishda, 
murakkab kirish mantig'i, trigger holatini o'zgartirishni ta'minlovchi signali paydo 
bo'lgunga qadar triggerni belgilangan holatda saqlashga imkon beradi. 
RS-triger sinxron bo'lishi mumkin, ammo buning uchun ikkita mantiqiy element 
yetarli emas. 
Rasmda sinxron RS-triger sxemasi ko'rsatilgan.Bunday trigerni faqat to'rtta 2VA-
YO’Q elementlarini o'z ichiga olgan K155LAZ mikrosxemasida yig'ish 
mumkin.Ushbu sxemada tirgerni bir holatdan ikkinchisiga almashtirish faqat "C" 
kirishiga sinxronlash impulsi kelgan payt amalga oshirilishi mumkin. 

---

Yuqoridagi sxemada triggerni almashtirish tugmachalar yordamida amalga 
oshiriladi.Ushbu parametr har qanday uskunani tugmachani boshqarish uchun juda 
tez-tez va aniq ishlatiladi. Elektronikada "kontaktlarning zanglashi" tushunchasi 
mavjud, ya'ni tugmachani bosganimizda, impulslarning butun to'plami qurilmaning 
kirish qismiga kirib boradi, bu esa ishda jiddiy uzilishlarga olib kelishi mumkin.RS 
trigerdan foydalanish bunga yo'l qo'ymaydi. 
O'zlarining soddaligi va arzonligi tufayli RS trigerlari indikatorli sxemalarida keng 
qo'llaniladi. Ko'pincha, ishonchliligini oshirish va tasodifiy ishlash ehtimolini 
yo'qotish uchun RS-triger ikki bosqichli sxema bo'yicha yig'iladi. Quyida ushbu 
sxema keltirilgan. 
Bu yerda siz ikkita bir xil sinxron RS trigerlarini ko'rishingiz mumkin, faqat ikkinchi 
triger uchun sinxronizatsiya impulslari teskari yo'naltirilgan. Paketdagi birinchi triger 
M (master) - usta, ikkinchi triger esa S (slave) - qul deb nomlanadi. 
Keling, "C" kirishida yuqori potentsialni tan olamiz.M-triger ma'lumotni qabul qiladi, 
ammo S-trigerning sinxronizatsiya kiritishidagi past potentsial ma'lumotni qabul 

---

qilishni bloklaydi.Potensial teskari tomonga o'zgarganidan so'ng, M-trigerdan 
ma'lumot S-trigerga yoziladi, ammo M-trigerga ma'lumotni qabul qilish bloklanadi. 
Bunday ikki bosqichli tizim odatdagi RS-triggerga qaraganda ancha ishonchli.