Ўзбекскистон алоқа ва ахборотлаштириш агентстлиги

A 
B 
A

B 
0 
0 
0 
0 
1 
0 
1 
0 
0 
1 
1 
1 
Raqamli hisoblash texnikasida asos elementlari bO’lib mantiqiy “VA”, “YoKI”, 
“INKOR” elementlari xizmat qiladi.

---

“VA” mantiqiy elementi. 
X va Y kirishlarga bir vaqtda “1” signali berilsa (yahni ulagichlar bir vaqtda 
ulansa), Z chiqishda “1” signali hosil bo’ladi (yahni lampa yorishadi). Kirishlardan 
birortasiga yoki bir vaqtda ikkalasiga «0» signali berilsa (yahni ulagichlardan biri 
yoki bir vaqtda ikkalasi ulanmagan holda bo’lsa), chiqishda «0» signali hosil bo’ladi 
(yahni lampa o’chgan holda bo’ladi).
«VA» elementi mantiqiy funktsiya sifatida Z = X  Y , VAda Z = X*Y yoki 
Z = X 
^ 
Y ko’rinishlardan birortasilf tasvirlanashi mumkin.
Mantiqiy elementlarni ishlab chiqarish texnologiyalarining bir qator turlari 
majud bO’lib, ularning har biri O’z yutuq va kamchiliklariga ega.
Masalan: 
- unipolyar tranzistorlarga asoslangan texnologiyalar (n-MOP,r-MOP, 
KMOP); 
- kristalda joylashgan elementlar zichligini yuqoriligi, kam quvvat 
talabligi, narxining arzonligi bilan xarakterlanadi, lekin tashqi tasirlarga O’ta 
tahsirchan, nisbatan tezkorligi past;
- bipolyar texnologiyadagi (DTL, TTL, TTLSH, ESL, I
2
L) elementlar O’ta 
tezkorligi va ishonchli ishlashi bilan xarakterlanadi, lekin elementlar zichligi kam 
va kO’p energiya talab qiladi, tan narxi qimmat;
- integral-injektsion texnologiyadagi (I
2
L) elementlar yuqoridagi ikki 
texnologiya orasidagi ko’rsatkichlarga ega.
«YoKI» sxemasi(mantiqiyqo’shishsxemasi) 
ikkivaundanortiqmantiqiyqiymatlarniqo’shishni (konhyunktsiyani) bajaradi. 
Demak“YoKI”sxemasiningkirishi“VA”sxemasiningkirishisingarikamidaikkitabo’lad
i. Rasmda “YoKI” sxemasining shartli belgisi ko’rsatilgan (a-maxsusbelgi, b-to’g’ri 

---

to’rtburchak ko’rinishidagi belgi). Sxemaning Y chiqishibilanAva B
kirishlariorasidagibog’lanishlarni Y = A

Bmunosabatbilanifodalanadi.
SxemaningAva B kirishlarida0bo’lgandagina Y
chiqishda0signalihosilbo’ladi. 
QolganhollardasxemaningYchiqishidahardoim“1”hosilbo’ladi.