Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi berdaq atíndaǵÍ qaraqalpaq mámleketlik universiteti qol jazba huqıqında udk : 94. Orazímbetova roza murzambetovna sh. SeyitovtíŃ «xalqabad»

3.4. Jargonizmler

Jazıwshınıń «Xalqabad» shıǵarmasında sol dáwirdegi ayırım sociallıq toparlardıń ózine ǵana tiyisli jargon sózler jumsalǵanın kóriwge boladı. Mısallar:

– Bul, nege baslanbaydı, ya iyis shıǵarıp baslaymeken! (II, 123).
– Sizler onı aytasız, jasırınıp quran shıqpaǵa qatnasıp júr, - dep qapılttı Murat hákkelek (II, 63). Bul mısallardaǵı «iyis shıǵarıw» - ata-babalardı eske alıp, olardıń ruwxına baǵıshlanıp may kúydiriw mánisin bildirse, «quran shıqpa» - ata-babalar ruwxına baǵıshlanǵan, olardıń atların atap quran súrelerin oqıw, sadaqa beriw mánilerin bildiredi.
– Sonı sen Sıdıqqa isleteseń, kishi árwaq Bayqadamov sóydedi! (II, 297). Shıǵarmada sol dáwirde ornatılǵan socialistlik dúzimdi awdarıwǵa urınǵan ayırım qaharmanlardıń óz tilinde «kishi árwaq» jargonizmi – awıl ishindegi tilekles adamlardıń sırttaǵı basshılarınıń biri mánisinde jumsalǵan.
– Esbergen Qosbergenov xatlansın, shunnan jawız kulak joq!... (II, 65). «Kulak» sózi óziniń tiykarǵı awdarması bolǵan «mush» mánisinde emes, al shıǵarma súwretlenip atırǵan dáwirdegi jámiyetlik dúzimge qarsı, iri jer iyesi, bay adam mánisinde qollanılǵan.
– Mına «Gúlistan»nıń paxtası degen aǵıp atır (II, 45).
Men salma menen buqqıshlap barıp, demniń arasında bir pártók yapıp keldim (II, 45).
Kózdiń tasasın alıp, oqıwshılarıńdı bir basıp alsańo (II, 45). Bul mısallardaǵı «aǵıw» - paxtanıń sonday dárejede kópligi, «yapıp keliw» - urlaw, jasırınıp teriw, «basıp alıw» - mektep oqıwshıların paxta tergiziwge tezlik penen jumsaw mánilerinde isletilgen.
Ne buyırsań elpildep isley beredi, biraq shamalı qashqash taslaydı (II, 36). «Qashqash» jargonınıń mánisi narkotik ónim bolǵan «kóknar» degen mánisti bildiredi.
«Urıp ketti, paxta az» dep qarap jatıw bar ma (II, 53). Kórsetilgen mısaldaǵı «urıp ketti» dizbegi, diyqanlar tilinde jumsalıwshı sóz bolıp, gúzgi waqıttaǵı salqın hawa-rayınıń tásirinen eginlerdiń suwıqta óliwi, pispey qalıwı mánisin bildiredi.
Al endi, Tájimuratqa kún kesilip, Buxaraǵa etap bolıp ketkeli bul káradan ótkendi qoyıp edi (II, 85). «Etap» - organ xızmetkerleri hám jınayatshılardıń sóylew tilinde qamaq jazasın ótep atırǵan jınayatshılardıń hár altı aydan qamaqxanalardı almastırıwı, kóshiwi, orın almasıwı mánilerinde jargon sóz xızmetinde jumsalǵan.