Ózbekstan respublikasí joqari hám orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

Qan uyıwına ta`sir etiwshi zatlar klassifikatsiyası

Gemostatik zatlar
Koagulyantlar		Fibrinoliz ingibitorları	Trombotsitler agregatsiyasın asırıwshı zatlar
Tuwrı emes	Tuwrı	Aminokapron kislota  Trasilol  Kontrikal	Kal`tsiy zatları Adrokson Adrenomimetikler Serotonin
Trombin Fibrinogen	Vitamin K Vikasol

Trombotsitler agregatsiyasın asıratug`ın – kal`tsiy zatları. Kal`tsiy tuwrıdan tuwrı trombotsitler agregatsiyasına, trombin ha`mde fibrin payda bolıwına ta`sir ko`rsetedi, trombotsitler, fibrin talaları payda bolıwın asıradı. Kal`tsiy zatları – kal`tsiy xlorid, kal`tsiy glyukonat qan ketkende, tsitrat qan, plazma orınbasarları ko`p mug`darda quyılg`anda qollanıladı. Sonı este tutıw kerek, eger kal`tsiy xlorid venag`a tez jiberilse, ju`rek toqtap qalıwı ha`m qan basımı keskin tu`sip ketiwi mu`mkin.

alıwshı sistema (antitrombin, geparin) barlıġı. Biraq usı yeki sistema arasındaġı teń salmaqlılıq buzılġanda, qan tamırlar zıyanlanġanda, qan aġıwı ásteleskende qan uyıwınıń artıwı yaki páseyiwi gúzetiledi. Qan uyıwı páseygende qan uyıwın kúsheytiwshi preparatlar, qan uyıwı kúsheygende qan uyıwın páseytiwshi preparatlar buyırıladı. Qannıń uyıwı tiykarınan bawırda protrombinniń sintezine hám payda bolġan protrombinniń Ca duzları qatnasında trombinge aynalıwına hámde trombin tásirinde fibrinogenniń fibringe aynalıwına baylanıslı.

Gemostatikalıq preparatlar úsh toparġa bólinedi:
I. Koagulyantlar (vikasol, t rombin).
II. Fibrinoliz ingibitorları (aminokapron kislota).
III. Trombocitler agregaciyasın asırıwshı preparatlar (kalciy xlorid, kalciy glyukonat, kantrikal).
I. Koagulyantlar tásir mexanizmine qaray yeki toparġa bólinedi:
1. Tuwrıdan-tuwrı tásir etiwshi koagulyantlar
2. Bilvosita tásir etiwshi koagulyantlar
1. Tuwrıdan-tuwrı tásir etiwshi koagulyantlarġa qan quyılıwınıń tábiyiy preparatları – trombin, fibrinogen hám gemostatik gubka kiredi. Trombin adam qanı suyıqlıġınan alınadı. Ampulalarda 125 TB qurġaq halda shıġarıladı. İsletiwden aldın natriy xlordıń izotonik yeritpesine eritip, operaciya waqtında qanap turġan organġa bir neshe minutqa mazlar túrinde qoyıladı, tek jergilikli túrde isletiledi. Trombin tásirinde fibrinogen fibringe aylanadı. Trombindi venaġa, teri astına hám muskul arasına jiberiw qadaġan yesaplanadı, sebebi ómir ushın áhmietli bolġan organlarda infarktler payda etetuġın tarqaq tromboz júzege keliwi múmkin.
Gemostatik qan toqtaġanınan gubka plazmadan alınatuġın preparat quramında trombin hám qandı uyıtıwshı basqa faktorlar bar. Fibrinogen adam qan plazmasınan alınadı. Organizmmde trombin tásirinde fibringe aylanadı. 250, 500 ml (1-2 g) belok halında flakonlarda shıġarılıp, vena ishine tamshılatıp jiberiledi. Trombin hám fibrinogen – in vivo (organizmde) hám in vitro (probirkada) tásir kórsetedi.
2. Bilvosita tásir etiwshi koagulyantlarġa K vitamini hám onıń sintetikalıq analgini, vikasol kiredi. Tábiyiy jaġdayda organizmde K vitamini bawırda trombin hám prokonvertin payda etiwshi preparat esaplanadı. Bular tek ġana in vivo tásir etedi. Vikasol 1% yeritpe túrinde 1 ml ampulalarda hám 0,15 tabletkalar túrinde shıġarıladı.
II. Fibrinoliz ingibitorları.
Bazı septikalıq jaġdaylarda, bawır cirrozında, shoklarda, tuwıwda joldas waqtınan aldın kóshkende, nurlanıw keselliginde fibrinoliz procesiniń aktivligi artadı. Payda bolıp atırġan fibrin dánesheleri tez eriydi, qan quyılıwı qásietin joġaltadı, nátiyjede kóp qan ketedi, bul júdá qáwipli boladı. Bunday jaġdaylarda qanda mikroblardan, ólgen toqımalardan arnawlı zatlar payda bolıp, profibrinolizdiń fibrinolizge ótiw procesi aktivlesedi, fibrinolin bolsa fibrin talshıqların eritip jiberedi.
Bunday jaġdaylarda fibrinoliz ingibitorları aminokapron kislota, kontrikal preparatları buyırıladı. Bul preparatlar profibrinolizdiń fibrinolizinge ótiw procesin hámde fibrinolizin aktivligin tormozlaydı. Aminokapron kislota 5% li yeritpe 100 ml den flakonlarda hám poroshok túrinde shıġarıladı. Vena ishine tamshılap hám 2,0-3,0 ishiwge buyırıladı.
Asqazan-ishekte jaqsı sorıladı. Az záhárli preparat, kontrikal 10000, 30000, 50000 TB flakonlarda shıġarıladı, vena ishine áste jiberiledi.
III. Trombocitler agregaciyasın asıratuġın preparatlarġa kalciy preparatları, kalciy xlorid hám kalciy glyukonat kiredi. Kalciy trombocitler agregaciyasına trombin hám fibrin payda bolıwına tásir etedi, trombocitler fibrin talshıqları payda bolıwın asıradı. Kalciy xloridtiń 10% li yeritpesi 10 ml ampulalarda shıġarıladı. Tek ġana vena ishine áste jiberiledi. Yeger vena ishine tez jiberilse júrek toqtap qalıwı hám qan basımı keskin túsip ketiwi múmkin, muskul arasına, teri astına jiberilse nekroz shaqıradı.
Bulardan tısqarı, qan ketiwin azaytıw ushın wósimlikler ligoximus, gezende, suwqalampir, mıń japıraq demleme hám ekstraktları da isletiledi. Tásir mexanizmi anıq bolmasa da tiykarınan qan tamırı kapillyarlar diywalın bekkemleydi, wolardıń ótkiziwsheńligi azayadı, bazıları tuwrıdan-tuwrı qannıń quyılıw sistemasına da tásir etedi.