Ózbekstan respublikasi joqari ha’m orta bilim beriw ministrligi berdaq atindag’i qaraqalpaq ma’mleketlik universiteti

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASI JOQARI HA’M ORTA BILIM BERIW MINISTRLIGI

BERDAQ ATINDAG’I QARAQALPAQ MA’MLEKETLIK UNIVERSITETI

“EKONOMIKA ” fakulteti

“Buxgalteriyalıq esap hám audit” baģdarı 3-kurs studenti

Xalmuratova Sarbinazdıń “Byudjet esabı” páninen

ÓZBETINSHE JUMIS

Tema: Stipendiya alıwshılar menen esaplasıwlar esabı

Qabıllaģan : Turdieva G

Nókis-2020

Stipendiya alıwshılar menen esaplasıwlar esabı

Joba:

1. 
   Kirisiw 3
   
2. 
   Tiykarģı bólim 4
   

1. 
   Byudjet shólkemlerinde rawajlandırıw fondı qarjıları boyınsha aģımdaģı jılģa finanslıq nátiyjeler esabın alıp barıw 4
   
2. 
   Byudjet shólkemlerinde basqa dáramatlar boyınsha aģımdaģı jılģa finanslıq nátiyjeler Esabı 8
   
3. 
   Byudjet sho’lkemlerinde juwmaqlawshı finanslıq nátiyjeler esabı 12
   

3. 
   Juwmaqlawshı bólim 15
   
4. 
   Paydalanılģan ádebiyatlar dizimi ………………………………......16
   

SFGD

Byudjet shólkemlerinde dáramatlar hám ǵárejetler smetalari atqarılıwın ámelge asırıw processinde kemis shıģıwlar, xızmet saparları, jumıs haqı hám oǵan teńlestirilgen tólemler boyınsha xızmetkerler menen, stipendiya tólemleri boyınsha studentler menen esaplasıwlar ámelge asırıladı. Materiallıq juwapker shaxslar menen jol qoyılģan kemis shıģıwlar boyınsha esaplasıwlar ámelge asırıladı. Bunda múlkshilik boyınsha kemis shıģıwlar óndiriw waqtinda bazar qunında óndiriledi. Jol qoyılģan kemis shıģıwlar inventarizatsiya aktı arqalı sáwlelendiriledi hám miynet nızamshılıģı talapları tiykarında óndiriledi. «Inventarizatsiya processinde anıqlanģan mal-múlk kemisligi hám artıqshasınıń buxgalteriya Esabı hám salıqqa tartıw tártibi haqqındaģı nızam»ģa tiykarınan jumıs beriwshiniń múlkine jetkizilgen ziyan kólemi, ziyan ushın xızmetkerdiń materiallıq juwapkershilik shegaraları hám tártibin Ózbekstan Respublikası Miynet kodeksi menen tártipke salınıwı kórsetilgen. Bir aylıq ortasha jumıs haqınan aspaytuǵin jetkerilgen ziyan summasın ayıpker xızmetkerden óndiriw jumıs beriwshiniń buyrıģına muwapiq ámelge asırıladı. Buyrıq jetkerilgen ziyan anıqlanģan kúnnen baslap bir aydan keshikpesten shıģarılıwı múmkin. Bunda ziyan kólemi inventarizatsiya ótkeriw dáwirinde usı orında ámel qılıp atırģan bazar bahaları boyınsha esaplanadi. Eger xızmetkerden óndiriliwi kerek bolģan jetkizilgen ziyan summası onıń ortasha aylıq jumıs haqinan joqari yamasa ziyan anıqlanģan kúnnen baslap bir aylıq múddet ótken bolsa, óndiris sud arqalı ámelge asırıladı. Xızmet saparı qárejetleri boyınsha esap beriwshi shaxslar menen esaplasıwlar ámelge asırıladı. Byudjet shólkemlerinde xızmet saparı qárejetlerin ámelge asırıw «Ózbekstan Respublikası aymaģındaǵı xızmet saparları haqqında túsindirme (Óz.R A.M tárepinen 2003 jıl 29 avgustda № 1268-san menen dizimnen ótken ) hám Shet el mámleketlerge xızmet saparları,ofisler, kárxanalar hám shólkemler xızmetkerleri Ózbekstan Respublikası sırtına xızmet saparına jiberilgenda xızmet saparı qárejetleri ushın qarjılar beriw tártibi» (Óz.R A.M tárepinen 2000 jıl 5 iyunda № 932-san menen dizimnen ótken ) ne tiykarlanıp ámelge asırıladı. Esabı beriletuǵın avanslar avans alıwshınıń jazba arzasına qaray (arzada avanstıń nege arnalģanlıģın kórsetiliwi kerek) shólkem basshısınıń buyrıģı tiykarında beriledi. Esabı beriletuǵın pul olar berilip atırǵan waqıtta kózde tutılǵan maqsetler ushın ǵana sarplanadı. Avans summalarınıń sarplanganliģı haqqında esap beriwshi shaxslar 286 -san formadaǵı avans esabatın shólkem buxgalteriyasına tapsıradı. Olar usı esabat qılinģan qárejetlerdi tastıyqlawshı hújjetlerdi qosımsha qılıp tapsıradı. Avans esabatına qosımsha hújjetler esap beriwshi shaxs tárepinen olardıń esabatta jazılıw tártibine qarap nomerlep shıģiladı. Buxgalteriyada avans esabatları arifmetik tekserip shıģiladı, sonıń menen birge, hújjetlerdi tuwrı rásmiylestirilgenligi hámde qarjılardı arnawlı bir maqsetler ushın sarplanganlıģı tekseriledi. Tekserip shıģılģan avans esabatları shólkem basshısı tárepinen tastıyqlanadı. Paydalanılmaģan avans qaldıģı esap beriwshi shaxs tárepinen avans esabatı tapsırilģannan soń úsh kúnnen keshiktirmesten shólkem kassasına qaytarılıwı kerek. Esap beriwshi shaxsqa aldın berilgen avans summası tolıq qaytarılģannan soń tazadan avans beriledi. Esabı beriletuǵın summalardıń sarplanģanligi haqqında belgilengen múddette avans esabatı tapsırilmagan yamasa paydalanılmaģan avans qaldıģı kassaǵa qaytarilmaģan hallarda shólkemler bul qarzlardı avans alǵan adamlardıń jumıs haqlarınan nızamshılıqta belgilengen tártipte ustap qalıw huquqına iye. Miynet munasábetlerin, atap aytqanda, xızmetkerler miynetiga x ak tulashni yuridikalıq tiykarın miynet haqqındaģı konuniy hújjetler, xujalik sub'ektilarning jámáát shártnamaların hám boshka arnawlı bir normativ hújjetler quraydı. Ekenin aytıw kerek jumıs haqı, uz gezeginde, tiykarǵı hám kushimcha jumıs haqıga bulinadi: Tiykarǵı jumıs haqıga, xızmetkerlerdi islegen vakti, atqarǵan jumısınń mikdori hám sapasıǵa tiykarınan esaplanǵan jumıs haqı, tarif stavkaları, okladlar, sıylıqlar, tiykarǵı jumıs waqtindan tashkari islegen jumıs vaktiga esaplanǵan kushimcha jumıs haqı, jumısshı aybiga boglik bulmagan túrde turıp kolishlarga esaplanǵan jumıs haqı hám sol sıyaqlı boshkalar kiredi. Kushimcha jumıs haqı, bul miynet nızamshılıģı da kózde tutılǵan jumısshınıń ishlamagan jumıs vakti ushın esaplanǵan jumıs haqı bolıp tabıladı. Buǵan jumısshınıń miynet ta'tili ushın esaplanǵan jumıs haqı, voyaga etpegenler usmir jaslar, hayallar hám boshkalar ushın jeńillikli jumıs vakti ushın esaplanǵan jumıs haqı, isten bushashi munasábeti menen esaplanǵan nafaka hám boshkalar kiredi. Miynetga haqı tulashni ekew formaları ámeldegi: orınlanǵan iske qarap tólenetuǵın is haqı hám vaktbay. Miynet haqıni esaplawdıń orınlanǵan iske qarap tólenetuǵın is haqı formasında jumıs haqı - islep chikarilgan ónimniń kólemi, sapası, orınlanǵan jumıslar hám kórsetilgen xızmetler kólemine kura esaplanadi. Miynet haqıni esaplawdıń vaktbay formasında miynet haqı islengen jumıs saatlarına muwapiq, shtatlar kesteindegi tarif stavkapariga tiykarlanǵan túrde esaplanadi. Tarif setkası - bul razryadlar hám olarǵa tiyisli bolģan tariff koeffitsientlari kursatiladigan hújjetler bolıp tabıladı. Birinshi razryadnıń tarif koeffitsienti birge teń bulib, razryad artqan tárepke tarif koeffitsienti xam artıp baradı. Tarif stavkası -jumısshınıń razryadına muwapiq oǵan belgili vakt birligi (saat, kún) ushın tulanadigan xak mikdorini aniklaydi. Ádetde tarif stavkası birinshi razryad ushın belgilenedi, kolgan razryadlar ushın bolsa birinshi razryad tarif stavkasın kolgan razryadlar tarif koeffitsientiga yunaltirish joli menen aniklanadi. Xızmetkerdiń miynet haqıni tabıw ushın razryad boyınsha tarif koeffitsientini eń kem jumıs haqı mikdoriga kupaytirish arqalıaniklanadi. Miynetga xak tulashning birden-bir tarif setkası Ózbekstan Respublikası Ministrler Maxkamasi tárepinen tastıyqlanadı. Byudjet shólkemlerinde tiykarınan vaktbay tiykarında jumıs haqı tulanadi. Bunda xar kaysi byudjet shólkemi úlgili shtatlar kesteine tıykarlanıp shtat birliklerin formalantıradı hám belgilengen tártipte razryadların kuyip aylıq jumıs haqıni (okladlarini) xisoblaydi hám shtatlar kestein formalantıradı. Xrzirda byudjet shólkemlerinde shtatlar kesteine kiritilgen birpara lawazımlar boyınsha konunchilikka tiykarınan belgilengen aylıq jumıs xaklari tayınlanadı. Byudjet shólkemlerinde «Byudjet shólkemleri xızmetkerlerin materiallıq ragbatlantirish arnawlı jamgarmasi haqqında yuriknoma» (Óz.R A.Mtárepinen 1995 jıl 20 sentyabrde № 177-san menen dizimnenótken ) tiykarınan aylıq jumıs Haqıga salıstırǵanda 15 procent mikdorida xızmetkerlerin materiallıq ragbatlantirish arnawlı jamgarmasi shólkemlestiriledi hám usı qaǵıyda talapları boyınsha sıylıq, materiallıq ragbatlantirish kurinishida sarplanadı. Byudjet shólkemlerinde vaktbay tiykarında jumıs haqı xisobla- nishida tasdiyqlanǵan jumıs vaktini esapqa alıw tabeliga tiykarlanadı. Jumıs haqı esaplaw ushın shtatlar kesteinde belgilengen aylıq jumıs haqıni haqıkatda islegen jumıs kúnlerine bulish joli menen aniklanadi. Byudjet shólkemlerinde isleytuǵın xızmetkerler jumıs haqıga kushimcha tólemler (materiallıq ragbatlantirish hám boshkalar) xızmetkerlerin materiallıq ragbatlantirish arnawlı jamgarmasi esabiden yamasa konunchilikda belgilengen tártipte byudjetten tashkari qarjılar esabine (derekasi ámeldegi bulganda) tulanadi. Miynet nızamshılıģı ga tiykarınan byudjet shólkemleri xızmetkerlari xar jılı miynet ta'tiliga chikish xukukiga iye. Bunda miynet ta'tiliga chikishi boyınsha buyruk rásmiylashtirilgandan sung buxgalteriya tárepinen urnatilgan tártipte miynet ta'tili ushın jumıs haqı esaplanadi. Miynet ta'tili ushın jumıs haqı esaplawda Ózbekstan Respublikası Ministrler Maxkamasining 1997 jıl 11martdagi 133 san qararı menen tasdiyqlanǵan «Ortashaaylıq jumıs haqıni xisoblab chikarish tártibi»ga kura ortashaaylıq jumıs haqı xisoblab tabıladı. Oǵan kura xisoblanayotgan vaktdagi shtatlar kestesi boyınsha belgilengen aylıq jumıs haqıga bir jıl dawamında aylıq jumıs haqınan tashkari kushimcha alǵan sıylıqlar, boshka tólemlerni 12/1 kushilib chikkan nátiyje 25. 4 koeffitsientga bulish joli menen bir kúnlik miynet ta'tili ushın jumıs haqı tabıladı. Bir kúnlik miynet ta'tili ushın jumıs haqıni ta'til kúnlerine kupaytirish joli menen miynet ta'tili ushın jumıs haqı tabıladı.Shártli mısal : Byudjet shólkemi bas uisobchisi 2011 jıl 2 avgustdan 24 jumıs kúniden ibarat miynet ta'tiliga chitsdi. Bul xızmetkerdiń aylıq jumıs %atsi mitsdori shtatlar kestesi boyınsha 650000 sumga teń bulgan. Bir jıl dawamındaǵı sıylıq kurinishida alınǵan jumıs uatsisi 3 600 OOO sumga teń bulganligi anitslandi. Miynet ta'tili ushın jumıs %atsi =

650000+300000 (3600000/12) /25. 4*24= 897637. 8 sum ga teń

boladı.Vaktincha miynetga kobiliyatsizlik nafakalarini esaplaw «Mámleketlik sociallıq sugurtasi boyınsha nafakalar belgilew hám tártibi haqqında Qaǵıyda» (Óz.R A.Mtárepinen 2002 jıl 8 mayda № 1136 -san menen dizimnenótken ) talapları tiykarında ámelge asırıladı. Oǵan kura kesellik varakasiga tiykarınan xızmetkerdińhaqıkatda vaktincha miynet kobiliyatini yukotgan jumıs kúnleri ushın yukorida keltirip utilgan tártipte ortashajumıs haqı aniklanib miynet stajınan kelip chikib mikdori aniklanadi. Qaǵıydaǵa kura kuyidagi tártip belgilengen: Vaktincha miynetga kobiliyatsizlik nafakasi jumıs stajınıń dawam etiw waqtidan kat'i názer jumıs haqıning 100 procenti mikdorida kuyidagilarga tulanadi: - islep atirǵan Ekinshi jaxon urısı katnashchilariga; - baynalminal jawıngerlerge hám olarǵa teńlestirilgen boshka shaxslarǵa ; - kapustaogida 16 yoshga (ukuvchilar 18 yoshga) jetpegen úsh yamasa odan artık balaları bolģan xızmetkerlerge; - Shernobil AESdagi avarıya okibatlarini tamamlawda katnashgan xızmetkerlerge; - Shernobil AESdagi avarıya nátiyjesinde radioaktiv ifloslanish zonasınan evakuatsiya qılınģan hám kúshirilgan, kán payda kiluvchi organlar kesellikleri (utkir leykoz), kalkonsimon bóz (adenoma, rak) hám qáwipli usmalar menen boglik keselliklerge chalingan xızmetkerlerge;- mexdatda mayıplanıw hám kásip keselligi nátiyjesinde vaktincha miynetga kobiliyatsiz bolģan xızmetkerlerge. Sociallıq axamiyatga iye bolģan kesellikler (ókpe keseli keselligi, onkologiya kesellikleri, tazadan payda boladıǵan abırjı usimtalar, jınıslıq jol menen utadigan kesellikler, SPID, moxov (lepra) keselligi, ruxiy kesellikler) boyınsha xisobda turǵan xızmetkerlerge olar tárepinen mámleketlik sociallıq sugurta badali tulagan dáwirdiń (ulıwma jumıs stajınıń ) dawam etiw waqtiǵa boglik túrde vaktincha miynetga kobiliyatsizlik nafakasi kuyidagimivdorlarda tulanadi: a) ulıwma jumıs stajı 8 jıl hám odan artık bolģan xızmetkerlerge jumıs haqıning 100 procenti mikdorida; b) ulıwma jumıs stajı 5 jıldan 8 jılǵasha bolģan xızmetkerlerge jumıs haqıning 80 procenti mivdorida; v) ulıwma jumıs stajı 5 jılǵasha bolģan xızmetkerlerge jumıs haqıning 60 procenti mivdorida. Yukorida názerde tutılǵan xızmetkerlerden tashkari kolgan xızmetkerlerge vaktincha miynetga kobiliyatsizlik boyınsha nafaka kuyidagi mivdorlarda tulanadi: a) ulıwma jumıs stajı 8 jıl hám odan artık bolģan xızmetkerlerge hámde 21 yoshga jetpegen shın (sagir) saǵırlarǵa jumıs haqıning 80 procenti mivdorida; b) ulıwma jumıs stajı 8 jılǵasha bolģan xızmetkerlerge jumıs haqıning 60 procenti mikdorida. Shólkemde miynetga layokatsizlik nafakalarini tayın - lanishi boyınsha sociallıq sugurta komissiyası quramı kadrlar bulimi, kásiplik awqamı, buxgalteriya bulimi xızmetkerlerinen ibarat tastıyqlanadı. Xar ayda usı komissiya tárepinen birret yigilish utkazilib protokol tiykarında túsken kesellik varakalari boyınsha miynetga layokatsizlik nafakalari hám boshka sociallıq sugurta nafakalari tayınlanadı.Shártli mısal : Shólkem bas %isobchisi 2011 jıl ijol' ayında 26 jumıs kúniden 8 jumıs kúni keselligi sebepli jumısqa chitsmagan 18 jumıs kúni u^atsishtda islegen. Jumıs stajı 19 jıldı quraydı. Shu vatstda aylıq jumıs %atsi tasdiyqlanǵan shtatlar kesteine muvofsh 650000 sumni shólkemlesken. Bir jıl dawamındaǵı sıylıq kurinishida alınǵan jumıs tsatsisi 3 600 OOO sumga teń bulganligi anikrandi. a) Tiykarǵı jumıs %atsi (ol;akitsatda islegen kúnleri ushın )=650000/26*18=450000 sum b) Meunatga layotsatsizlik nafatsasi = 200000 (650000/26*8) + 92307. 7 (3600000/12/26*8) =292307. 7 sumni 80 % (me%nat stajı 19 jıl bulgani ushın ) =233846. 16 sumga teń boladı. Bas %isobchining 2011 jıl ijol oyiuchun tiykarǵı hám kushimcha jumıs %atsi 683846. 16 (450000+233846. 16 ) sumni shólkemlesken. Jumıs haqı, sıylıqlar, hár qıylı materiallıq járdemler hám boshka tólemler oyiga bir ret xisoblab jazıladı hám xisobda usı aynıń sońǵı kúninde sáwlelendiriledi.Jumıs haqıni xisoblab jazıw ushın kuyidagilar tiykarǵı hújjetler esaplanadi: shólkemniń jumısqa kabul kilganlik, bushatganlik hám xızmetkerlerdi tasdiyqlanǵan shtatlar kestesi hám jumıs haqı stavkalarına muwapiq orından-jayǵa kúshiriw haqıdagi buyruk lari, 421-san formadaǵı paydalanılǵan jumıs vakti Esabı hám jumıs haqı esaplaw tabeli hám boshka hújjetler. Tabellar shólkem basshısınıń buyrıģı menen tayınlanǵan shaxslar tárepinen xar ayda belgilengen formada júritiledi. Tabellar pútkil shólkem boyınsha yamasa strukturalıq bulinmalar (bulimlar, bulinmalar, fakul'tetlar, laboratoriyalar hám boshkalar) ga bulingan túrde júritiledi. Aynıń aqırıda tabel' boyınsha islengen kúnning ulıwma mikdori, sonıń menen birge, artıkcha islengen saatlar aniklanadi. Tuldirilgan hám tiyisli qollar menen rásmiylestirilgen tabel' hám boshka hújjetler belgilengen múddette jumıs haqı xisoblab jazıw ushın buxgalteriyam tapsırıladı. Aynıń birinshi yarımı ushın xızmetkerlerge avans beriledi. Avans belgilengen tártipte ustap kolinishi kerek bolģan mártebege erispegen muridlik summasın esapqa almaǵan túrde, koidaga kura, jumıs haqıning 40 procenti mikdorida belgilenedi. Avans 389 -san formadaǵı jumıs haqı, avans beriw ushın tulov kaydnomasi boyınsha beriledi. Ay ushın jumıs haqı xisoblab jazıw hám aynıń ekinshi yarımı ushın tulash ádetde, T—49 -san formadaǵı esap-kitap tulov kaydnomasi boyınsha ámelge asırıladı. Usı esap-kitap tulov kaydnomasiga xızmetkerlerdiń famılıyası, atı hám ákesiniń atı, esaplanǵan ish haqı hám nafakalar summası, berilgen avans, uslanǵan mártebege erispegen muridler hám boshka summalar jazıladı. Isten bushashda yamasa ta'tilga ketiwde qılınģan xisob- kitaplar 425-san formadaǵı ta'til beriw (isten bushash) boyınsha xisob jazıwı boyınsha ámelge asırıladı. Bul esap-kitaplar boyınsha esaplanǵan summalar usı ay ushın ashılǵan x, isob-kitap –tulov kaydnomalariga kiritiledi. Isten bushashda yamasa miynet ta'tiliga ketiwde kilinadigan bunday esap-kitaplar, xisob- kitap dáwiri oraligiga tuwrı kelip kolgan qallarda, tólemler 389 - san formadaǵı tulov kaydnomasi yamasa kassa chikim orderlari arqalıámelge asırıladı. Bul esap-kitaplar arqalıesaplanǵan hám tulangan summalar usı ay esap-kitap -tulov kaydnomalariga kiritiledi. Esap-kitap -tulov kaydnomalari áne sol kaydnomalarni dúzgen hám teksergen xızmetkerler tárepinen imzolanadi. Jumıs haqı tulash ushın ruxsatnoma shólkem basshısı hám bas xisobchi tárepinen imzolanadi. Jumıs haqı, vaktincha miynetga layokatsizlik nafakalari, stipendiya, pensiya hám sıylıqlardı tulashning belgilengen múddetleri tugashi menen kassir: - tulov kaydnomasida jumıs haqı, vaktincha miynetga layokatsizlik nafakalari, stipendiya, pensiya yamasa sıylıqlar tulanmagan shaxslar famılıyası tugrisiga shtamp kúyiwi yamasa kulda «Deponentlangan» dep belgi kúyiwi; - deponentlangan summalar reestrini dúziwi; - kaydnoma aqırıda haqıkatda tulangan summa hám jumıs haqı, vaktincha miynetga layokatsizlik nafakalari, stipendiya, pensiya yamasa sıylıqlardı tulashning alınbaǵan, deponentlanishi kerek bolģan summası haqqında jazıp kúyiwi, usı summalardı tulov kaydnomasi boyınsha ulıwma juwmaq menen salıstırıwı hám jazıwdı uz qolı menen tasdiklashi kerek. Eger pulni kassir emes, bálki boshka shaxe bergen bolsa, kaydnomaga kushimcha túrde «Pulni kaydnoma boyınsha berdi (qol) » dep jazıp kuyiladi. Pulni kassir hám tarkatuvchi bir kaydnoma boyınsha beriwi qadaǵan etiledi;- kassir kassa dápterine haqıkatda tulangan summanı jayıwı hám kaydnomaga « -san chikim kassa orderi» shtampini kúyiwi shárt. Buxgalteriya kassirlar tárepinen tulov kaydnomalariga qılınģan belgilerdi tekseredi hám olar boyınsha berilgen hámde deponentlangan summalardı xisoblaydi. Deponentlangan summalar bankka tapsırıladı hám tapsırılǵan summalarǵa bir ulıwma chikim kassa orderi dúziledi. Shólkemde jumıs haqı esaplaw tulash boyınsha maǵlıwmat alıw ushın xar bir xızmetker boyınsha 417-san formadaǵı kartochka- málimlemeler júritiledi. Tálim shólkemlernda studentler menen stipendiya tólemleri boyınsha esaplasıwlar ámelge asırıladı. Stipendiya tólemleri boyınsha esaplasıwlar «Joqarı tálim mákemeleri studentlerine stipendiyalar belgilew hám tulash tártibi haqqındaģı Yuriknoma»(UzR Joqarı hám urta arnawlı bilimlendiriw Ministirligi hám UzR Finans ministrliginiń 2004 jıl 2 martdaǵı 2P, 43-san karorlari menen tasdiyqlanǵan ) ga tiykarınan ámelge asırıladı. Stipendiya - Joqarı tálim mákemeleriniń mámleketlik grantlari boyınsha hám pulli - kontrakt tiykarda kúndiz ukiydigan, qatnası jaqsı bolģan studentlerine (bunnan sırt ellik studentler ayrıqshalıq ), Ózbekstan Respublikasınıń konun hújjetlerinde názerde tutılǵan boshka tólemlerdan kat'i názer, tulanadigan aylıq pul támiynatı (nafaka). Stipendiya chukur kásiplik bilimlerdi iyelew hám qatnasdı asırıwda studentlerdi ragbatlantirish, qánigelerdi tayınlash sapasın jáne de asırıw ushın zárúr sharayatlar qurıw maksadida tulanadi. Stipendiyalarni xisoblab jazıw hám tulash esap-kitap tulov kaydnomalarida oyiga bir ret buyruklar tiykarında ámelge asırıladı. Bulardan tashkari studentler menen ukitishning tulov kontrakt forması boyınsha studentler, fizikalıq hám yuridikalıq shaxslar menen esaplasıwlarni ámelge asıradı. Buxgalteriya esabinde xızmetkerler hám stipendiatlar menen xisob-kitaplar 17 «Xızmetkerler hám stipendiatlar menen esap-kitaplar»schyota kuyidagi subschyotlarda júritiledi: 170 «Kemisliklerge doyr esap-kitaplar»; 171 «Xızmetkerler menen sociallıq nafakalar boyınsha xisob- kitaplar»; 172 «X, isobdor shaxslar menen esap-kitaplar»; 173 «Xızmetkerler menen miynetga xa k tulash boyınsha xisob- kitaplar»;174 «Stipendiya alıwshılar menen esap-kitaplar»;175 «Studentler menen boshka esap-kitaplar»; 176 «Xızmetkerlerdiń jumıs haqınan ustap kolinadigan xak boyınsha esap-kitaplar»; 177 «Deponentlangan tólemler boyınsha esap-kitaplar»; 179 «Xızmetkerler menen boshka esap-kitaplar». Byudjet shólkemi jumısshı schyotlar rejesin tasdiklayotganda 17 «Xızmetkerler hám stipendiatlar menen esap-kitaplar» schyotining tiyisli subschyotlarini qarjılar derekalari boyınsha ayrıqsha formalantirib alıwı múmkin. Mısalı 171/1 «Xızmetkerler menen sociallıq nafakalar boyınsha esap-kitaplar» (byudjet mablagi esabiden) », 171/2 «Xızmetkerler menen sociallıq nafakalar boyınsha esap-kitaplar» (rawajlandırıwdıń jamgarmasi mablagi esabiden) » hám xokazo. 170 «Kemisliklerge doyr esap-kitaplar» subschyotida kemislikler, talon -toroj qılınģan pul qarjılar i hám materiallıq kimmatliklar kiymati, sonıń menen birge, ayıpker shaxslar esabine jazılgaya hám urnatilgan tártipte undirib alınıwı kerek bolģan materiallıq kimmatliklar kiymati hám konunchilikda belgilengen boshka qallar Esabı alıp bariladı. Bul subschyotning deplıqet tárepine anıqlanģankemislikler, talon -torojlar, nobud- egerliklar hám sol sıyaqlılar, ayıpker shaxsnıń esabine alıp barılmaqtası, kredit tárepinde jetkizilgen záleldi koplash ushın shólkemge tabıs qılınģan summalar jazıladı. Bul subschyotning analitik Esabı 292-san formadaǵı usı xisoblar hám esap-kitaplar dápteri (kartochkasi) de xar bir ayıpker shaxe boyınsha olardıń famılıyası, atı hám ákesiniń atı, karzning payda bolǵan sánesi hámde kemislik summası kórsetilgen túrde, sonıń menen birge, byudjet hám byudjetten tashkari qarjılar ga ajıratılǵan túrde júritiledi. 171 «Xızmetkerler menen sociallıq nafakalar boyınsha xisob- kitaplar» subschyotida shólkemlerdń xızmetkerleri menen sociallıq sugurta tólemleri boyınsha júrgizetuǵın xisob- kitapları júritiledi. Sociallıq sugurta tólemleri boyınsha xisob- kitaplar konunchilikka tiykarınan tártiplestiriledi. Bul subschyotning kredit tárepinde esaplanǵan vaktinchalik miynetga layokatsizlik nafakalari, Pensiya jamgarmasi arqalıtulanadigan shólkemniń xızmetkerlerine esaplanǵan sociallıq sugurta tólemleri xisob- lanishi sáwlelendiriledi, deplıqet tárepinde esaplanǵan vaktinchalik miynetga layokatsizlik nafakalari, Pensiya jamgarmasi arqalıtulanadigan shólkemniń xızmetkerlerine esaplanǵan sociallıq sugurta tólemlerini tulab beriliwi sáwlelendiriledi. Analitik x, isob xar bir sociallıq sugurta tólemlerini alıwshılar jáne social sugurta tólemlerining túrleri boyınsha ayrıqsha túrde júritiledi. 172 «Esap beriwshishaxslar menen esap-kitaplar» subschyotida esap beriwshishaxslar menen olarǵa nakd pul tulamasdan esap-kitap etiw múmkinshiligi bulmaydigan ǵárejetlerge tulash ushın beriletuǵın avanslar boyınsha alıp barılatuǵın esap-kitaplar Esabı alıp bariladı. X, is°bi beriletuǵın avanslar fakat usı shólkemde isleytuǵın shaxslargagina beriledi. Bul subschyotning deplıqet

tárepinde esabin beriw shárti menen berilgen qarjılar , kredit tárepinde bul qarjılar ni xisobdan shıģarılıwı yamasa esap beriwshishaxe tárepinen ámelge asırılǵan ǵárejetler (esabatına kura) sáwlelendiriledi. ^isobdor shaxslar menen kilinadigan esap-kitaplardıń analitik Esabı 386 -san formadaǵı esap beriwshishaxslar menen xisob- kitaplar boyınsha kompleks kaydnomada (8-memorial orderda) júritiledi. X, isobdor adamlardıń sanı onsha kup bulmaganshólkemlerde analitik xisob xar bir esap beriwshishaxe boyınsha 292- san formadaǵı usı xisoblar hám esap-kitaplar dápteri (kartochkasi) de alıp barılmaqtası múmkin. Bunda, analitik xisobbyudjet hám byudjetten tashkari qarjılar boyınsha ayrıqsha túrde júritiledi. 173 «Xızmetkerler menen miynetga xak tulash boyınsha xisob-kitaplar» subschyotida shólkemniń xızmetkerleri menen jumıs haqıning barlıq túrleri, sıylıqlar hám boshka miynetga xak tulash menen boglik bolģan esap-kitaplar esapqa alınadı. Bul subschyotning kredit tárepinde esaplanǵan jumıs haqısumması, deplıqet tárepinde jumıs haqıni tulab beriliwi, jumıs haqıga salıstırǵanda uslanmalar sáwlelendiriledi. Analitik xisob shólkemniń xar bir jumısshısı boyınsha ayrıqsha túrde júritiledi. 174 «Stipendiya alıwshılar menen esap-kitaplar» subschyotida joqarı ukuv orınları, ilimiy tadkikot mákemeleriniń stu- dentlari, stajyor-tadkikotchi-ızleniwshiler hámde kurs tinglovchilari hám boshkalar menen stipendiyalar boyınsha alıp barılatuǵın esap-kitaplar esapqa alınadı. Bul subschyotning kredit tárepinde esaplanǵan stipendiya tólemleri, deplıqet tárepinde stipendiya tólemlerini ámelge asırılıwı sáwlelendiriledi. Analitik xisob ukuv shólkeminiń xar bir stipendiya alıwshısı boyınsha ayrıqsha túrde júritiledi. 175 «Studentler menen boshka esap-kitaplar» subschyotida tálim mákemelerinde studentler menen tulov-kontrakt qarjılar i boyınsha hám ukuv processinde júzege keletuǵın boshka xisob- kitaplar alıp bariladı. Bul subschyotning deplıqet tárepinde tulov- kontrakt qarjılar ini xisoblanishi, kredit tárepinde tulov kontrakt formasından túsken tushumlar summası sáwlelendiriledi. Analitik xisob xar bir student boyınsha ayrıqsha túrde tashkil kilinadi. 176 «Xızmetkerlerdiń jumıs haqınan ustap kolinadigan xak boyınsha esap-kitaplar» subschyotida jumıs haqınan uslanǵan kásiplik awqam aǵzalıq badallari (kásiplik awqam shólkemleri menen navd pulsiz esap-kitap sisteması engizilgen qallarda ), sonıń menen birge, jumıs haqı, stipendiyalar hám boshka tólemlerdan atqarıw varakalari hám boshkahújjetler boyınsha ustap kolingan summalar esapqa alınadı. Bul subschyotni kredit tárepinde kásiplik awqamıǵa esaplanǵan aǵzalıq badallari, atqarıw varakasiga tiykarınan uslanmalar summası sáwlelendiriledi, deplıqet tárepinde esaplanǵan badallar hámuslanmalarni utkazib beriliwi sáwlelendiriledi. Xızmetkerler menen hár qıylı uslanmalarning analitik Esabı xarbir xızmetker boyınsha ayrıqsha túrde 292-san formadaǵı usı xisoblar hám esap-kitaplar dápterinde (kartochkasida) alıp bariladı. 177 «Deponentlangan tólemler boyınsha esap-kitaplar»subschyotida belgilengen múddet ishinde alınbaǵan jumıs haqı, stipendiyalar hám boshka tólemlerga doyr summalar Esabı júritiledi. Bul subschyotning kredit tárepinde deponentga utkazilgan jumıs haqı stipendiyalar sáwlelendiriledi, deplıqet tárepinde deponentga utkazilgan jumıs haqı stipendiyalarni tulab beriliwi yamasa xisobdan shıģarılıwı sáwlelendiriledi. Jumıs haqı hám stipendiyalar boyınsha deponentga utkazilgan summalardıń Esabı 441-san formadaǵı deponent qılınģan jumıs haqı hám stipendiyalarning analitik Esabı boyınsha dápterde júritiledi. 179 «Xızmetkerler menen boshka esap-kitaplar» subschyotida xızmetkerler menen konunchilikka muwapiq boshka hár qıylı máseleler boyınsha júzege kelgen esap-kitaplar, sonıń menen birge, xızmetkerlerdiń jumıs haqınan olardıń sawda shólkemlerinen kreditga alǵan buyımları ushın bergen tapsırik - minnetlemeleri boyınsha ustap kolingan summalar, amanat kassalarǵa nakd pulsiz jeke jamgarmaga ótkeriw haqıdagi jazba arzaları tiykarında uslanǵan summalar, sociallıq sugurta shólkemleri menen dúzgen qálegen sugurta shártnamaları boyınsha sugurta tólemlerini tulash haqıdagi tapsıriknomalariga tiykarınan olardıń is haqılarınan uslanǵan summalar, xızmetkerlerdiń banklerden alǵan ssudalariga doyr operatsiyalar hám boshkalar esapqa alınadı. Bul subschyotning kredit tárepinde xızmetkerler menen konunchilikka muwapiq boshka hár qıylı máseleler boyınsha júzege kelgen esap-kitaplar boyınsha esaplanǵan summalar, deplıqet tárepinde usı summalardı utkazib beriliwi sáwlelendiriledi. Xızmetkerler menen boshka esap-kitaplar boyınsha analitik Esabı 292-san formadaǵı usı xisoblar hám esap-kitaplar dápterinde (kartochkasida) xar bir xızmetker boyınsha ayrıqsha túrde alıp bariladı.