Ózbekđstan respublđkasí xalíq bđLĐmlendđRĐw mđNĐstrlđGĐ

QADAǴALAW HÁM ESAPQA ALIW 

Oqıtıw 

Qadaǵalaw  

Tárbiyalaw  

Rawajlandırıw  

QADAǴALAW HÁM ESAPQA ALIW WAZIYPALARÍ 

---

81 

 

 

 

 

 

 

 

Qadaǵalawshı  wazıypası  oqıwshılardıń  bilim,  kónlikpe  hám  uqıplılıqların 

qanday  dárejede  ekenligin  anıqlawdan  ibarat.  Bul  oqıw  materialların  úyreniwdiń 

keyingi basqıshına ótiw imkaniyatların anıqlastıradı hám oqıtıwshınıń oqıw metod 

hámde  usılların  tuwrı  tańlaǵanın  qadaǵalaydı.  Qadaǵalaw  wazıypası  oqıw 

materialların úyreniwdiń maqul jolların tabıw menen baylanıslı. 

Oqıtıwdıń  wazıypası  oqıwshılardıń  bilimin  tekseriwde  anıq  kórinedi.  Jańa 

temanı  bekkemlew  procesinde  yáki  úy  wazıypaların  tekseriwde  oqıwshılardıń 

ótilgen  temanı  tákirarlawǵa  olar  ushın  túsiniksiz  bolǵan  maǵlıwmatlardı  bilip 

alıwlarına  imkan  jaratıladı.  Sebebi  topardaǵı  basqa  oqıwshılar  juwap  berip  atır-

ǵan  oqıwshınıń  pikirlerin  dıqqat  penen  tıńlaydı  hám  aldın  iyelegen  bilimlerin 

bekkemlep,  qosımsha  maǵlıwmatlar  menen  bayıtadı.  Doslarınıń  juwaplarına 

qosımsha  qılıwǵa  yáki  aytılmay  qalǵan  sorawlarǵa  juwap  beriwge  tayarlanıw 

arqalı  úyrenilgen  temanı  anıqlastırıwǵa  háreket  qıladı.  Qadaǵalawdıń  tárbiya-

lawshı  wazıypası  usınnan  ibarat,  oqıwshılar  hár  dayım  tekseriwge  tayar  bolıw 

ushın  sabaqlardı  óz  waqtında  tayarlaydı,  kewilashar  oyınlardan  ózlerin  tıyıwǵa  

kúsh tawadı, intizamlılıqqa  úyrenedi. 

Sonday-aq,  tekseriw  hám  bahalaw  oqıwshınıń  óz  bilimleri  hám  iskerliklerin 

ózi erkin anıqlawǵa da járdem beredi. Ózindegi kemshiliklerdi kóre alıwǵa hám 

onı  saplastırıw  jolların  izlewge  járdemlesedi.  Biraq  oqıwshınıń  bilimin  bahalawda 

oqıtıwshı  nahaqlıqqa  jol  qoysa,  oqıwshı  menen  oqıtıwshı  ortasında  kelispewshilik 

kelip shıǵadı. Úy wazıypalarınıń bolsa hádden zıyat kóp bolıwı da oqıwshılardıń 

júzeki sabaq tayarlawına alıp keledi. 

Eń tiykarǵısı, ózlestiriwdi esapqa alıw shaxstıń unamlı páziyletlerin rawajlan-

dırıw, jaqsı oqıwǵa zawıq oyatıw, oqıw islerine hujdanan jantasıw, juwap beriwge 

tayarlanıwda  erkin  bolıwı  hámde  biliw  xızmetin  tereńlestiriwge  baǵdarlanıwı 

kerek. 

Eger qadaǵalawdıń oqıtıw hám tárbiyalaw wazıypaları tuwrı ámelge asırılsa, 

oqıwshınıń  oylaw  qábiletin  rawajlandırıwǵa,  ishki  sezim  hám  ádep-ikramlılıq 

qásiyetlerin  tárbiyalawǵa  imkan  beredi.  Bul  bolsa  óz-ózinen  qadaǵalawdıń 

rawajlandırıwshı wazıypasın keltirip shıǵaradı. 

Tálim  nátiyjelerin  tekseriw  hám  bahalawǵa  qoyılatuǵın  talaplar.  Oqıwshı-

---

82 

 

lardıń  bilim  nátiyjelerin  tekseriw  hám  bahalawǵa  qoyılatuǵın  pedagogikalıq 

talaplar  (bunı  pedagog  alım  N.A.Sorokin  táriyipinde  beriwdi  maqul  dep  taptıq) 

oqıtıw teoriyası hám ámeliyatında tómendegishe belgilengen: 

1) hár  bir  oqıwshınıń  oqıw  xızmetin  qadaǵalawdı  talap  etetuǵın,  klass  yaki 

topardıń  oqıw  isi  nátiyjeleri  oqıwshınıń  jeke  nátiyjeleriniń  ornın  almastırıwǵa  jol 

bermeytuǵın qadaǵalaw diń individual anıqlaması; 

2) qadaǵalawdı  oqıtıw  procesiniń  hámme  basqıshlarında:  baslanǵısh  qabıl-

lawdan  sol  bilimlerdi  ámelde  qollawǵa  deyin  bolǵan  basqıshlarında  oqıwshılar-

dıń oqıw xızmetiniń basqa tárepleri menen birgelikte alıp barıwdıń sistemalılıǵı; 

3) qadaǵalawdıń oqıtıw, tárbiyalaw hám rawajlandırıw wazıypaların orınlay-

tuǵın, onı alıp barıwǵa oqıwshılardı qızıqtıratuǵın túrli formaları; 

4) oqıw dástúriniń hámme bólimlerin qorshap alǵan, oqıwshılardıń teoriyalıq 

bilimleri,  intellektual  hámde  ámeliy  kónlikpe  hám  qániygeliklerin  tekseriwden 

ibarat qadaǵalawdıń keń kólemliligi; 

5) oqıwshılardı  hár  tárepten  bilip  almasdan  turıp,  oqıtıwshınıń  qáte  sheshim-

ler  shıǵarıw,  subektiv  qatnasta  bolıwǵa  jol  qoymaslıǵı,  sonday-aq,  ózlestiriw 

nátiyjelerin bahalawda baha ólshemlerine qatań ámel qılıwdı talap etetuǵın qada-

ǵalawdıń  ádilligi (obektivligi); 

6) belgili  klass  (topar)  oqıwshılarınıń  oqıw  islerin  qadaǵalawda  bárshe 

oqıtıwshılar tárepinen qoyılatuǵın talaplardıń bir qıylı bolıwı. 

Joqarıda  kórsetilgen  talaplarǵa  ámel  etiw  arqalı  qadaǵalawdıń  isenimliligi 

artadı hám oqıw procesinde óz wazıypaların sheshiwge imkan jaratadı. 

Oqıw  xızmeti  nátiyjelerin  esapqa  alıw  túrleri,  forma  hám  metodları.  Pedago-

gika  páni  bilimlerdi  óz  waqtında  qadaǵalaw  hám  bahalawdıń  úsh  wazıypası 

barlıǵın ayırım uqtıradı: 

1.  Ózlestiriwdi  qadaǵalaw  hám  bahalaw  nátiyjelerine  qarap  mámleketlik 

bilimlendiriw  standartları  qanday  orınlanıp  atırǵanlıǵın  qadaǵalanadı  hám 

wazıypalar belgilenedi. 

2.  Bilimlerdi qadaǵalaw hám bahalaw nátiyjesinde oqıwshılarda bilimler jáne 

de  keńeyedi.  Bul  menen  bilimlendiriw  orınları  aldında  turǵan  bilim  beriwshilik 

maqseti orınlanadı. 

3.  Oqıtıw  principinde  unamlı  nátiyjeler  jaslar  tárbiyasına  da  tásir  kórsetedi, 

olarda  kóterińki  rux,  óz  kúshine  bolǵan  isenim  hám  qızıǵıwshılıq  payda  etedi. 

Sonıń  ushın  da  oqıtıw  nátiyjelerin  qadaǵalaw  hám  bahalaw  oqıtıw  sistemasınıń 

ajıralmas  bólegi.  Mine  usı  wazıypalardan  kelip  shıǵıp  oqıwshılar  oqıw  xızmetin 

esapqa alıwdıń bir qatar forma hám metodları tiykarlanǵan. 

---

83 

 

Hár  bir  pán  boyınsha  oqıwshınıń  oqıw  xızmetin  qadaǵalaw  hám  bahalaw 

sherek  yáki  yarım  jıllıq  dawamında  teń  ráwishte  alıp  barıladı  hám  tómendegi 

qadaǵalaw túrleri arqalı bahalanadı: 



 

kúndelik qadaǵalaw; 



 

aralıq qadaǵalaw; 



 

juwmaqlawshı qadaǵalaw.