Ózbekđstan respublđkasí xalíq bđLĐmlendđRĐw mđNĐstrlđGĐ

Sabaq-oqıtıwdı shólkemlestiriwdiń tiykarǵ

ǵ

ǵ

ǵı forması. Oqıtıw procesiniń bir 

pútinligi  kózqarasınan  oqıtıwdıń  tiykarǵı  shólkemlestiriw  usılı-sabaq  bolıp  esap-

lanadı. Onda klass-sabaq oqıtıw sistemasınıń ústemlikleri sáwlelenedi. Bul formada 

oqıwshılardı massalıq jámlep alıw menen shólkemlestiriw tártibi hám oqıw jumıs-

larınıń  sistemalılıǵı  támiyinlenedi.  Sabaq  ekonomikalıq  tárepten  paydalı  bolıp 

tabıladı.  Oqıtıwshınıń  oqıwshılar  jeke  individual  qásiyetlerin  hám  oqıwshılardıń 

birin-biri  biliwleri  klass  jámáátiniń  hár  bir  oqıwshınıń  oqıw  xızmetiniń  xoshamet-

lewshi  tásir  kórsetiwinen  paydalanıw  múmkinshiligin  beredi.  Sabaq  sheńberinde 

frontal  toparlı  hám  individul  oqıtıw  formaların  birlestiriw  múmkinshiligi  onıń 

biykarlap bolmaytuǵın ústemligi esaplanadı.  

Sabaq-oqıtıwshınıń  basshılıǵı  tiykarında  anıq  belgilengen  waqıt  dawamında 

oqıwshılar  toparın  (klass)  olardıń  hár  qıylı  qásiyetlerin  esapqa  alıw  hámme  oqıw-

shılar tikkeley sabaq dawamında úyrenilip atırǵan pán tiykarların iyelep alıwları, 

oqıwshılardıń  qabıl  etiw  qábiletleri  hám  ruwxıy  ádep-ikramlılıq  qásiyetlerin 

tárbiyalaw hám rawajlandırıw  ushın  qolaylı sharayatlar  jaratıwshı jumıs  quralları, 

metodlarınıń  paydalanıwdıń  shólkemlesken  forması  esaplanadı.  Sabaq  oqıtıwdıń 

basqa  formalarınan  ajıralıp  turıwshı  ózine  say  belgilerge  iye,  olardan:  oqıwshı-

lardıń  turaqlı  toparı,  oqıwshılar  xızmetine  olardıń  hár  biriniń  ózgesheliklerin 

esapqa  alıp  basshılıq  etiw,  úyrenilip  atırǵan  pán  tiykarların  tikkeley  sabaq 

procesinde iyelep alıw (bul belgiler sabaqtıń tek mazmunıń emes óz qásiyetlerin de 

sáwlelendiredi). 

Sabaqtıń dúzilisi ápiwayı hám bir qansha quramalı bolıwı múmkin. Bul oqıw 

materiallarınıń  mazmunı,  sabaqtıń  didaktikalıq  maqsetı  oqıwshılar  hám  jámáát 

sıpatında klasstıń ózgesheliklerine baylanıslı. 

Zamanagóy didaktikada sabaqtıń tómendegi túrleri ajıratılıp kórsetilgen: 



 

aralas sabaqlar; 



 

jańa  maǵlıwmatlar,  anıq  hádiyseler  menen  tanısıw  boyınsha  yamasa 

ulıwmalastırıwdı ańlaw hám ózlestiriw maqsetine iye sabaqlar; 



 

bilimlerdi bekkemlew hám tákirarlaw sabaqları; 

---

68 

 



 

úyrenilgenlerdi ulıwmalastrıw  hám sistemalastırıw tiykarǵı  maqsetine iye 

sabaqlar; 



 

uqıplılıq hám kónlikpelerdi islep shıǵıw hám bekkemlew sabaqları; 



 

bilimlerdi tekseriw hám tekseriw jumısların úyreniw sabaǵı; 



 

óz  dúzilisi  boyınsha  ápiwayı  bolǵan  yaǵnıy  bir  tiykarǵı  didaktikalıq 

maqsetke  iye  bolǵan  sabaq  túrleri  (orta  hám  joqarı  klasslarda  paydalanıwǵa 

boladı). 

Baslawısh klasslarda oqıwshılar jas ózgesheliklerin esapqa alıp oqıw isleri hár 

qıylı  sabaq  túrlerinen  paydalanıwda,  jańa  bilimlew,  qaytalaw  menen  birge  alıp 

barıwǵa tuwrı keledi. Hátteki tekseriw sabaqları da kóbinese basqa jumıslardı da 

óz ishine aladı: materialdı awızeki jetkeriw, qızıqlı gúrriń oqıp beriw. Sabaqtıń áyne 

usı  túri  aralas  (kombinaciyalanǵan)  yamasa  quramalı  dúzilisi  dep  ataladı. 

Kombinaciyalanǵan sabaqtıń shama menen dúzilisi: úy wazıypasın tekseriw hám 

oqıwshılar  menen sorawǵa juwap, jańa  materialdı úyreniw,  ózlestiriwdi dáslepki 

tekseriw, sabaq mısalları dawamında jańa bilimlerdi bekkemlew, aldın úyrenilgen-

lerdi sáwbet kórinisinde qaytalaw, oqıwshılar bilimin tekseriw hám bahalaw, úyge 

tapsırma beriw. 

Oqıwshılardıń  jańa  materiallar menen  tanısıw sabaǵı  yamasa jańa bilimlerdi 

beriw  (úyreniw)  sabaǵı  salıstırmalı  túrde  keń  kólemdegi  sorawlardı  óz  ishine 

alǵan  hám  onı  úyreniwge  kóp  waqıttı  talap  etiwshi,  oqıwshılarǵa  tanıs 

bolmaǵan jańa material onıń mazmunı bolǵan oqıtıw procesi. 

Bunday  sabaqlarda  onıń  mazmunı  onıń  maqseti  hám  oqıwshılardıń  óz 

betinshe  jumıs  orınlawına  tayarlıǵın  qarap  geypara  waqıtları  jańa  materialdı  ózi 

bayan etedi. Basqa jaǵdaylarda bolsa oqıtıwshınıń basshılıǵında oqıwshılardıń óz 

betinshe  jumısları  alıp  barıladı,  úshinshi  jaǵdayda-ekewinen  de  paydalanıladı. 

Jańa  material  menen  tanısıw  sabaǵınıń  dúzilisi:  jańa  materialdı  úyreniw  ushın 

tiykar  bolǵan  dáslepki  materialdı  qaytalaw  oqıtıwshınıń  jańa  materialdı  hám 

sabaqlıq  penen  islesiwdi  túsindiriwi,  bilimlerdi  túsingenligin  tekseriw  hám 

bekkemlew, úyge tapsırma beriw. 

Bilimlerdi  bekkemlew  sabaqları  oqıw  jumısınıń  tiykarǵı  mazmunı  aldıń 

ózlestirilgen  bilimlerdi  bekkemlew  maqsetinde  olardı  ekinshi  márte  túsinip  alıw 

bolıp esaplanadı.  

Oqıwshılar  óz  bilimlerin  jańa  derekler  boyınsha  ózlestirip  aladı  hám  tereń-

lestiredi  yamasa  olarǵa  belgili  bolǵan  qaǵıydaǵa  baylanıslı  jańa  máseleler 

sheshedi,  aldıńǵı  alınǵan  bilimlerdi  awızeki  yamasa  jazba  túrde  qaytalaydı. 

Olardı  ele  de  tereńlestiredi  hám  bekkem  ózlestiriw  maqsetinde  olardan  ayrıqsha 

---

69 

 

máseleler  boyınsha  maǵlıwmat  beredi.  Dúzilisi  boyınsha  bunday  sabaqlar 

tómendegi  basqıshlardan  ótiwi  názerde  tutıladı:  úy  tapsırmasın  tekseriw,  awızeki 

yamasa  jazba  shınıǵıwlardı  orınlaw,  tapsırmalardiń  orınlanıwın  tekseriw,  úyge 

tapsırma beriw.