Земельная рента и цена земли

O’zgarmas uzluksiz rentalar

Та’lim muassasi

Fan: BIZNES MATEMATIKA

Bajardi: Toxirov Azizbek Tolib o’g’li

Guruh: MBR-92

REJA:

• Rentalar haqida tushunchalar
• Rentalar turlari

Renta so`zi nemischa “rente”, “lot”, “reddita” so`zlaridan olingan bo`lib “qaytarib berilgan” degna ma`nolarni anglatadi.

• Keng ma`noda – mulk egalarining tadbirkorlik faoliyati bilan shug`ullanmasdan yer, mol-mulk, kapitaldan muntazam oladigan daromadi hisoblanadi. Ssudaga berilgan kapitaldan foiz, yer egalarining ijaraga berilgan yer uchastkasidan, uy-joy egalarining ijaraga berilgan binolardan muntazam oladigan daromadi.
• Tor ma`noda – qat`iy daromadli qog`ozlar egalari foiz shaklida oladigan daromad. Aksariyat hollarda Renta tushunchasi yerni ijaraga berish natijasida olinadigan daromadga nistbatan qo`llaniladi.

Renta nazariyasining asoslari ingliz klassiklari Adam Smit va Devid Rikardo tomonidan XVIII- asr oxiri ХIХ-asr boshlarida ishlab chiqilgan.

Renta nazariyasining asoslari ingliz klassiklari Adam Smit va Devid Rikardo tomonidan XVIII- asr oxiri ХIХ-asr boshlarida ishlab chiqilgan.

Rikardodan oldingi iqtisodchilarning aksariyati renta manbai sifatida tuproqning tabiiy unumdorligini ko'rishgan, ya'ni ular renta iqtisodiy hodisadan ko'ra tabiiyroq deb bilishgan.

Yer bozori-bu qishloq xo'jaligi uchun yoki binolar, inshootlar, infratuzilma ob'ektlarini qurish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan erlarning tovar aylanmasi sohasi.

Yer bozori-bu qishloq xo'jaligi uchun yoki binolar, inshootlar, infratuzilma ob'ektlarini qurish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan erlarning tovar aylanmasi sohasi.

Yer iqtisodiy resurs sifatida bir qator xususiyatlarga ega.

• Yerning ishlab chiqarish xarajatlari yo'q.
• Yerning cheklanganligi

Yer rentasi - yer egalari tomonidan yerdan foydalanganlik uchun to'lov shaklida olingan daromad. Yer rentasi, qoida tariqasida, ijarachi yer egasiga to'laydigan summaning (ijara haqqi) faqat bir qismidir. Bu farq nafaqat yer uchastkasining o'zi, balki undagi binolar, boshqa inshootlar, yo'llar va boshqalar ijaraga olinishi bilan izohlanadi.

Yer rentasi - yer egalari tomonidan yerdan foydalanganlik uchun to'lov shaklida olingan daromad. Yer rentasi, qoida tariqasida, ijarachi yer egasiga to'laydigan summaning (ijara haqqi) faqat bir qismidir. Bu farq nafaqat yer uchastkasining o'zi, balki undagi binolar, boshqa inshootlar, yo'llar va boshqalar ijaraga olinishi bilan izohlanadi.

Yer ijarasi qiymati ijaraga beriladigan yer uchastkalari bozorida talab va taklifning o'zaro ta'siri natijasida aniqlanadi. Yer taklifi va yer xizmatlarini taklif qilish mutlaqo elastik emas. Yer xizmatlarini taklif qilish egri chizig'i vertikal chiziqdir. Elastik bo'lmagan ta'minot sharoitida yer ijarasi qiymati yerga bo'lgan talab miqdori bilan belgilanadi. Yerga bo'lgan talab ijarachilarning qancha miqdordagi yerni ijaraga olishga tayyorligini ko'rsatadi, buning uchun har xil to'lovlar olinadi. Yer xizmatlariga talab egri chizig'i salbiy qiyalikka ega bo'lib, yuqori ijara haqi bilan ijaraga olingan yer miqdori past bo'lganidan kamroq bo'lishini aks ettiradi. Yer xizmatlarining talab va taklif egri chiziqlarining kesishishi bozor muvozanati va muvozanat ijarasini aniqlaydi.

Yer ijarasi qiymati ijaraga beriladigan yer uchastkalari bozorida talab va taklifning o'zaro ta'siri natijasida aniqlanadi. Yer taklifi va yer xizmatlarini taklif qilish mutlaqo elastik emas. Yer xizmatlarini taklif qilish egri chizig'i vertikal chiziqdir. Elastik bo'lmagan ta'minot sharoitida yer ijarasi qiymati yerga bo'lgan talab miqdori bilan belgilanadi. Yerga bo'lgan talab ijarachilarning qancha miqdordagi yerni ijaraga olishga tayyorligini ko'rsatadi, buning uchun har xil to'lovlar olinadi. Yer xizmatlariga talab egri chizig'i salbiy qiyalikka ega bo'lib, yuqori ijara haqi bilan ijaraga olingan yer miqdori past bo'lganidan kamroq bo'lishini aks ettiradi. Yer xizmatlarining talab va taklif egri chiziqlarining kesishishi bozor muvozanati va muvozanat ijarasini aniqlaydi.

Rentalarning turlari

Differensial renta — har xil unumdorlik va joylashuv sohalarida bir xil mehnat xarajatlarining har xil mahsuldorligi natijasida olingan barqaror qo'shimcha foyda.

Eng yaxshi va o'rta yerlarda qo'shimcha daromad hosil bo'ladi, bu differentsial yer ijarasi hisoblanadi. Eng yomon yerlarda differentsial ijara shakllanmaydi, lekin uning egalari yer uchun ijara haqini oladilar va undagi qo'shimcha va boshqa binolardan foydalanadilar.

Monopol renta — ayrim turdagi tovarlarni monopol yuqori narxda sotishdan kelib chiqadigan maxsus renta, ularning qiymatidan ancha yuqori.

Monopol renta — ayrim turdagi tovarlarni monopol yuqori narxda sotishdan kelib chiqadigan maxsus renta, ularning qiymatidan ancha yuqori.

Qishloq xo'jaligi mahsulotining monopol va bozor narxi o'rtasidagi farq monopol er ijarasini tashkil qiladi. Agar noyob foydali qazilmalarga ega bo'lgan yer uchastkalari haqida gapiradigan bo'lsak, monopol renta ham qazib olish sanoatida shakllanadi.

Ekologik renta - atrof-muhit sharoitlari nisbatan yaxshi bo'lgan hududlarda shakllanadi va yaxshi tabiiy sharoitlarda joylashgan yer uchun yuqori renta hisobida ifodalanadi.

Ekologik renta - atrof-muhit sharoitlari nisbatan yaxshi bo'lgan hududlarda shakllanadi va yaxshi tabiiy sharoitlarda joylashgan yer uchun yuqori renta hisobida ifodalanadi.