Зилзилабардош заминларни ҳисоблаш ва лойиҳалашнинг умумий қоидалари

Мавзу: Пойдевор лойиҳалашга оид зарур маълумотлар. Саёз пойдеворлар

Режа:

• Режа:
• Инженер-геологик қидирув ҳажми
• Лойиҳалашгача бўлган босқич
• Лойиҳа топшириғи босқичи
• Иш чизмалари босқичлари
• Саёз пойдеворлар.

Иншоот замининг тўғри танланганлиги, чидамли, пишиқ бўлиши ва арзонга тушиши биринчи навбатда қурилиш майдонининг геологик ва гидрогеологик хусусиятларини ҳар томонлама тўла-тўкис ўрганишга боғлиқдир. Инженерлик-геологик қидирувнинг асосий мақсадлари қуйидагилардан иборат: 1. Лойиҳадаги иншоотни қурилиш ва фойдаланишда учрайдиган геологик ҳамда гидрогеолгик ўзгаришларни аниқлаш; 2. Хавфли инженерлик-геологик ҳолатларни аниқлаш ва уларнинг қуриладиган иншоотга кўрсатадиган таъсирини баҳолаш; 3. Юқоридаги хавфли ҳолатларнинг олдини олиш учун керакли маълумотлар тўплаш; 4. Иншоот заминидаги грунтнинг иншоотни ҳисоблаш ва уни лойиҳалаш учун зарур бўлган физик ва механик хусусиятларини аниқлаш.

Ўрганилгандик даражасига қараб ҳудудлар қуйидагиларга бўлинади: -Яхши ўрганилган. -Ўртача ўрганилган. -Кам ўрганилган. Номенклатура ва ишнинг ҳажми ҳар доим илмий тадқиқот ишининг мақсадига жавоб бериши керак ҳамда умумий холда, лойиҳалашнинг кетма-кетлигига қараб белгиланади. А. Лойиҳалашгача бўлган босқич. Лойиҳалашгача бўлган босқичдаги инженерлик-геологик ишларга қуйидагилар киради: 1. Табиий шароитлар ҳақида материаллар тўплаш. 2. Инженер-геологик текшириш ишлари. 3. Комплекс инженер-геологик ишларнинг тасвири. 4. Қидирув ишларини ўтказиш. 5. Грунтларнинг гранулометрик таркибини аниқлаш.

Текшириш ишлари тасвири маълумотларидан юқорида айтилган элементлар акс эттирилган инженерлик-геологик карталари тузилади. Б. Лойиҳа топшириғи босқичи. Лойиҳа топшириғи босқичи давридаги инженерлик геологик ишлари қуйидаги ишлар ҳажмидан иборат: 1. Комплекс инженерлик- геологик ишлар тасвири. 2. Умумий инженерлик-геологик текширишлар. 3. Бурғлаш ва шурфлаш билан грунтларни текшириш. 4. Лабораторияда грунтларнинг хоссадарини тадқиқот қилиш ишлари. 5. Грунтларни штампалар билан сиқилишга текшириш ишлари. 6. Сизот сувлари сатҳини текшириш ишлари. 7. Сизот сувларининг химиявий анализи. 8. Грунтнинг сув ўтқазувчанлик коэффициентини аниқлаш учун сув сўриш йўли билан тажриба ўтқазиш.

9. Сизот суви йўқ жойларда, уларнинг сув ўтказувчанлик коэффициентини аниқлаш учун сув қуйиш йўли билан тажриба ўтқазиш. 10. Қоя грунтлар тўғри келганда сув шимдириш йўли билан тажриба ўтқазиш. 11. Пенетрометрия ва дала шароитида грунтларнинг силжишга чидамлигини ўрганиш ишлари. 12. Грунтнинг ер ости металл констукциялари чиришига таъсирини аниқлаш. Лаборатория тадқиқотлари ўтказишга мўлжалланган майдонларда грунт намуналари олиш учун умумий текширишнинг 20 проценти ҳажмида техник ишлар ( чуқур кавлаб текшириш ишлари) белгиланади. Шурф ёки бурғ қудуқ сони қурилиш майдонининг геологик қатламнинг мураккаблигига қараб белгиланади, яъни оддий майдонларда иккита, ўрта мураккабликдаги майдонларда учта ва мураккаб геологик қурилиш майдонларида бештагача бўлади.

Намуналар (боғланмаган грунтлар учун минимал оғирлик 1200 гр ва боғланган грунтлар учун 600 гр) ҳар бир литологик (ер) қатламдан олинади. Намуналар олинган жойлар ўртасидаги масофа тик йўналиш бўйича бир метрдан ошмаслиги керак. Ҳар бир техник чуқурлик ( шурф ёки бурғ қудуқ)даги боғланган грунт қатламларидан энг камида биттадан монолит кўринишида (10*10 см, 15*15 см,ва 20*20 см ўлчамларида) табиий структураси ва намлиги сақланган ҳолида намуна олинади. Бир жинсли грунтлардан бутун қатлам бўйича учта монолит, яъни техник чуқурликнинг тепасидан, ўртасидан ва пастки қисмидан биттадан олинади. Бироқ монолит олинган пунктлар оралиғидаги чуқурлик 3-5 м дан ошмаслиги керак.

В. Иш чизмалари босқичлари. 1.Лойиҳаланаётган иншоотлар қўйиладиган чегарагача геологолитологик қирқимларни аниқлаш ва муфассал ўрганиш. Агар бир-бирига кириб борувчи қатламлар ва жой остида бўш қатламлар ёки шунга ўхшаш ҳоллар учраса, техник чуқурлар яқин қилиниб, уларнинг оралиғи 25 м ва ундан ҳам кам бўлиши мумкин. Қоя жинсли қатламга тўғри келган ҳолларда, техник чуқурларни, қоя 0.5-1.0 м га тешилгунча давом эттириш мумкин.

2. Аввал бошланган стационар текширув ишлари давом эттирилади. Иншоот қурилиши лозим бўлган жой лойиҳа топшириғида кўрсатилганидан бошқа жойга кўчган тақдирда ёки мураккаб инженерлик-геологик ва гидрогеологик шароит тўғри келганда, янги қурилиш участкасинин геологолитологик қурилишини ва грунтларнинг баъзи норматив характеристикаларини аниқлаш керак бўлади.

Пойдевор – бино ва иншоотларнинг ер остки ва устки қисми бўлиб, бино ва иншоотдан тушаётган юкни ўзига қабул қилиб, асос грунтларига узатиб берувчи конструкцидир. Пойдеворларнинг асосий 3 та ўлчами бўлиб, булар (1- расм): d – пойдеворнинг қўйилиш чуқурлиги; в- пойдевор товонининг эни; l - пойдевор товонининг узунлиги (бўйи).

Пойдеворни асосга таяниб турган юзасига, унинг товони деб аталади, Товоннинг эни b билан, узунлигини эса l билан белгиланади. Ернинг текисланган сатҳидан пойдевор товонигача бўлган масофани (чуқурликни) пойдеворнинг қўйилиш чуқурлиги деб атаймиз ва d ҳарфи билан белгилаймиз. Пойдевор товонидан, юқоридаги конструкциялар таянган сатҳигача бўлган масофага пойдевор баландлиги деб атаймиз ва hn билан белгилаймиз

Пойдеворлар 2 катта гуруҳга бўлинади: 1. Саёз жойлашган пойдеворлар. 2. Чуқур жойлашган пойдеворлар. Саёз жойлашган пойдеворлар – очиқ усулда барпо этилиб, улар узатиладиган юкни фақатгина товонлари орқали асосга узатади. Чуқур жойлашган пойдеворлар – ерни текисланган сатҳидан туриб барпо этилади ва уларга узатиладиган юкни асос грунтларига ҳам товонлари орқали, ҳам ён сиртлари орқали узатади.