Ziradoshlat oilasidagi turlar biologiyasi, ekologiyasi areali va xalq xo’jaligidagi ahamiyati

Ta’siri va ishlatilishi. Bu o’simlik ildizlarining havoda qotib qoladigan yelimi xalq tabobatida ba’zi asab kasalliklarida talvasaga qarshi vosita tariqasida, shuningdek, gijja haydaydigan dori sifatida qadimdan ishlatilib kelinadi. O’rta Osiyo xalq tabobatida undan bronxial astma, sariq kasalligi, ko’kyo’tal, sil, zaxmda foydalaniladi, shuningdek, u diabetga qarshi, qon to’xtatadigan, o’t suyuqligini haydaydigan vosita tariqasida buyuriladi.
Ibn Sino kovrak yelimini bo’g’im og’riqlari davosiga ishlatish, ishtaha ochadigan va siydik haydaydigan vosita sifatida tavsiya etgan, lekin u kovrak yelimi qovuqqa zarar qiladi, deb hisoblagan.
Armanistonda bu o’simlik bosh miya aterosklerozi, bronxitlar davosiga ishlatiladi.
Sumbul – Ferula moschata (Kauffm.) Hook
Botanik ta’rifi. Poyasi bir nechta, 50 sm gacha, yuqorigi qismidan shoxlangan. Ildizi yo’g’on, ko’p boshli. Barglarining ostki siyrak tukchalar bilan qoplangan, ildizoldi barglari oval-uchburchaksimon, uzun bandli, plastinkasi uch marta patsimon qirqilgan, uzunligi 20-30 mm, eni 10-15 mm. poyadagi barglari soda plastinkali, yuqorigi barglari ingichka nashtarsimon qinlarga aylangan. Soyabonlari turlicha, markaziy soyabonlari 6-10 nurli, eni 4-6 sm, yon soyabonlari yakka-yakka yoki ikkitadan bo’lib joylashadi. Soyabonchalari 10-15 gulli, kosachasi tishchali, tojbarglari sariq, 0,7 mm uzunlikda, cho’ziq-ovalsimon. Merikarpiylari 7 mm uzunlikda, qovurg’alari ipsimon. Iyun oyida gullaydi, iyulda mevasi yetiladi.
Ta’siri va ishlatilishi. Attorlik, efir-moy hamda lok-bo’yoq sanoatida keng qo’llaniladi. Oziq-ovqatga ziravor sifatida qo’shiladi. Qandolatchilik va konservalashda mahsulotlarga xushbo’ylik berish uchun qo’shiladi.
Kashnich – Coriandrum sativum L
Botanik ta’rifi. Bo’yi 70 sm gacha boradigan, duksimon ingichka ildiz chiqaradigan bir yillik o’tsimon o’simlik. Barglari navbatma-navbat joylashgan, tuksiz, kesilgan tishli. To’pguli 3-5 nurli murakkab soyabon. Gullari mayda, gultojisi 5 ta oq yoki pushti gulbargdan tashkil topgan. Mevasi – jigarrang yoki kulrang-sarg’ish tusli, ikki urug’li yumaloq meva, diametric 2-5 mm. iyun-iyulda gullaydi, mevalari avgust-sentabrda yetiladi.