Зоология ва экология

Hajmiy dozalash. Hajmiy dozalash uchnu eng keng tarklagani barabanli va tarelkasimon dozatorlardir.Barabanli dozatorlar retseptga katta miqdorda kushiladigan komponentlar uchun, tarelkasimonni esa-kam miqdorda kiritiladigan komponentlar uchun qo`llaniladi.Uzluksiz harakatlanuvchi DP-1 barabanli dozatori hajmiy dozalash printsipi bo`yicha ishlaydi, uning unumdorligi barabanning aylanish chastotasini uzgarish bilan boshqariladi.

Mahsulot dozator usti bunkeridan chikib, yumshatgich bellari bilan yumshatilib, baraban yacheykasini tuldiradi, qaysiki aylanish antijasida uni dozatorning pastki qismiga yunaltiradi. Mahsulot harakatlanib, doimiy magnit yoyi orqali o`tadi va metalmagnit aralashmalardan tozalandi. Mahsulot dozatorning patski qismidan yiguvchi zanjirli yoki vintli konveyorga qo`yiladi.

21-rsmda tarelkasimon dozator tasvirlangan. Uning ishlash printsipi quyidagicha. Mahsulot dozator usti bunkeridan qabul qiluvchi bunkerga tushadi, uning konussiimon qismida agdargichning aylanuvchi bellari ta`sirida yumshashga duchor bo`ladi. Qabul qiluvchi bunkerning chiqaruvchi teshigidan chikib, yumshagan mahsulot diskning gorizontal yuzasiga tushadi va tabiiiy kiyalik burchagi ni hosil qiladi. Mahsulot disk bilan birga aylanib, kurakcha bilan undan tushiriladi va tarnov orqali yiguvchi konveyerga, sungra aralashtirgichga chiqariladi. Vaqt birligida dozatordan beriladigan mahsulot miqdori xalkali oralik bilan harakatlanuvchan tarnovning qo`yi kirrasi va disk yuzasi o`rtasidagi kattalikning uzgarishi, kurakchaning harakatlanishi hamda diksning aylanish chastotasini uzgarishi bilan urnatiladi.

17-rasm. Tarelkasimon dozator

1-qabul qiluvchi bunker; 2-sovurgich; 3-kuzgaluvchan lotok; 4-disk; 5-kurakcha; 6-kayirma lotok; I-mahsulotning kirishi; II-mahsulotning chiqishi.
Tarelkasimon tipidagi dozatorlar avvalo mineral va keyin oukvchan komponentlarni dozalash uchun qo`llaniladi.Bu dozatorlar mahsulotning bir tekisda, uzuluksiz uzatilishini, yanada ankirok dozalashni ta`minlaydi, namuna olishning kulayligini va uning nosozligini bartaraf qilishdagi oddiylikni va ta`mirlash kulayligini ta`minlaydi.

Sanoatda tarelkasimon dozatorlarning bir necha xil modifikatsiyasi ishlab chiqariladi: DDT-turli komponentlarni dozalash uchun; DT, MTD va minerallar uchun;DTK,DD-vitaminlar, mikroelyementlar va tuldiruvchilarni dozalash uchun .Omixta yem sanoatida hajmiy dozatorlarning boshqa shiplari (shnekli, lentali, vibratsion) keng qo`llanish olmadi.

Har bir batareyadagi dozatorlar hajmiy ogirligi bo`yicha yaqin bir xil okuvchanlikka va boshqa fizik xossalari bo`yicha bir xil ko`rsatkichga ega bo`lgan ma`lum guruxdagi komponentlarga muljallangan.Omixta yem tarkibiga kiritiladigan komponentlar birtalay bo`lsa, uni dozalash uchun 2-3 dozator qo`llash mumkin.Dozatorlar ishlaganda ularga mahsulotning bir tekisda va uzluksiz tushib turishi ta`minlanishi lozim.Buning uchun dozator usti bunkerlarida hamma vaqt tayyorlangan xom ashyosi zaxirasi bo`lishini va uning bunkerlarga yopishib kolmasligini nazorat qilib borish kerak. Hajmiy dozatorlar ishi har smenada kamida 2 marotaba nazorat qilinishi va uning natijalari maxsus jurnalga yozib borilishi kerak.

Ishlab chiqarish korpusining dozator joylashgan kavatida retseptlar taxtasi osib qo`yiladi, va unga bur bilan retsept nomeri, komponentlar, ularning retsept bo`yicha kiritilishi miqdori, mos dozatorning 1 mino`tda o`tkazishi keark bo`lgan har bir komponentning hisobiy massasi yozib qo`yiladi. Bundan tashqari har bir dozatorga qaysi komponentga muljallangan bo`lsa, uni dozalash unumdorligi jadvali ham osib qo`yiladi. YAngi retsept bo`yicha omixta yem ishlab chiqarishga o`tishda har bir dozatorning unumdorlikdan bog`liq holda ulchash uchun 15-60 sek davomida dozalanadigan mahsulotdan olish yo`li bilan talab qilingan unumdorligi urnatiladi. Ruxsat berilgan farqdan yuqori bo`lsa dozator takroran sozlanadi.