Зоология ва экология

Kimyoviy indikatsiya usuli

Don namunasi ningidrin kimyoviy moddasi bilan ishlov berilgan ikki varak filtr kogoz orasiga kuyib press yordamida eziladi. Bu modda xashorot tana suyukligi bilan ta’sirlashganda rangli reaksiyani beradi. Don bilan birga don ichida joylashgan hasharotlar ham eziladi. Kogozda esa sarik binafsha rang doglar koladi. Ularning soni sanaladi.

Rentgenoskopik usul

Donning yashirin zararlanganligini aniqlashda portativ rentgen asbobi qo‘llaniladi. Rentgen kogozida donning hasharot kurti oziqlanib hosil

qilgan bushligi kora dog shaklida namoyon buladi. Rentgen nurlari don yoki

xashorot tanasiga nisbatan bush joydan erkinrok utadi. Bushlikning tabiati, ulchamlari yoki shakliga karab hasharotning rivojlanish boskichini taxminan aytish mumkin. Ammo bu usulda ham kimyoviy indikatsiya usulidagi singari zararkunandaning ulik yoki tirik ekanligini aniqlash kiyin.

Akustik usul

Don ichida yashayotgan zararkunandalar oziqlanish yoki harakatlanish paytida ovoz chikarishadi. Zararlanganlikni aniqlashning akustik usuli

quyidagi prinsipga asoslanadi: hasharot chikargan tovush sezgir asbob yordamida qabul kilinib, elektr signaliga aylantiriladi. SHundan so‘ng bu signal bir necha ming marotaba kuchaytirilib dinamik (yoki bosh telefoni)ga uzatiladi. Un yoki kepakning zararlanganligi umumlashgan namunadan olingan 1 kg massali don ulchanmasida aniqlanadi. Unning nuktaviy namunalari un щuplari yordamida kopdan ajratib olinadi. Namuna tarkibida 5 kop uni bo‘lgan partiyaning xar bir kopidan olinadi.

Tarkibida 6 - 100 kop un bo‘lgan partiyada kamida 5 kop undan namuna olinadi. Agar un partiyasining tarkibida koplar soni 100tadan ortik bo‘lsa, namuna un partiyasining 5 % kopidan olinadi. Agar kepak uyumining balandligi 0,75 m dan kam bo‘lsa, namuna maydoni 4 - 5 m 52 0bo‘lgan joy markazining yukori va pastki kavatlaridan olinadi. Agar uyumning balandligi 0,75 m dan ortik bo‘lsa, namuna 3 ta kavatdan olinadi.

Bu joydan ikkinchi joyga okib utayotgan un va kepakdan esa namuna -namuna ajratgich yordamida teng vaqtlar oraligida olinadi. Donda kullanilgan rejimlar yordamida un, yorma, kepak va omuxta em namunalari

ham turli ulchamli galvir va elaklardan foydalanib kul kuchi vositasida

yoki mexanizatsiyalashtirilgan asbob yordamida elanadi. Mahsulot namunasining xarorati 15 - 18⁰S dan kam bo‘lsa, zararlanganlikni aniqlashdan oldin u uy xarorati (18-20 ⁰S) gacha kizdiriladi. Xar bir elakning koldik va elanma mahsulotlari tagiga ok kogoz yoyilgan ok shisha ustiga yupka kavat bilan yoyiladi va sinchiklab tekshiriladi. Zararkunandalar (kungizlar, kapalaklar, kurtlar, gumbaklar)ning turi aniqlanadi. Un, kepak, omuxta em namunalari elangandan so‘ng ostki elak elanma mahsulotlari tagiga kora kogoz eyilgan shisha ustiga yupka katlam hosil qilib yoyiladi, tekislanadi va kuruk toza shisha yordamida zichlanadi. Hosil qilingan, kalinligi 1 - 2 mm bo‘lgan mahsulot yuzasi sinchiklab tekshiriladi.