Ўзр ав томонидан 29

XULOSA

Demak, qo’shilgan qiymat o’zining iqtisodiy mohiyatiga ko’ra, sotilgan mahsulotlar, ko’rsatilgan xizmatlarning qiymati bilan ishlab chiqarish jarayonida iste’mol qilingan oraliq tovarlar, xom-ashyolar va xizmatlarning qiymati o’rtasidagi farqdan iboratdir. Bunda ishchi kuchi bilan bog’liq xarajatlar hisobga olinmaydi. Ushbu bildirilgan fikrdan kelib chiqadiki, qo’shilgan qiymatni ishchi kuchiga qilingan xarajatlar (ishlab-chiqarish jarayonida ishtirok etuvchi xodimlarga berilgan ish haqi, mukofotlar va ularga tenglashtirilgan to’lovlar) va tovarni ishlab chiqarish natijasida olingan foyda summasiga teng bo’lgan miqdor sifatida ham ko’rish mumkin. Tabiiyki, ishlab-chiqarish jarayonida va keyinchalik mehnat taqsimoti natijasida ma’lum bir tovar bozorga olib chiqilgunga qadar ishlab chiqarish va muomala jarayonidagi bir nechta bosqichlardan o’tadi, bu bosqichlarning har birida qo’shilgan qiymat yaratiladi. Tovarlarni ishlab chiqarish va sotish jarayonida ishtirok etuvchi har bir ishtirokchi qo’shilgan qiymatning ustiga o’zining hissasini qo’yadi. Shuning uchun tovarlarni va xizmatlarni qiymati ularni ishlab chiqarish va sotish jarayonida qo’shilgan qiymatlarning umumiy summasiga teng. Shunday qilib, qo’shilgan qiymat egri soliqlarni undirish uchun birlamchi ob’ektiv asos bo’lib hisoblanadi.
O’zbekiston Respublikasi soliqqa tortish tizimida qo’shilgan qiymat solig’ining mohiyati, maqsad va vazifalari hamda ularni soliq to’lovchilar faoliyatiga ta’siri, byudjet daromadidagi hissasini tahlil qilish va bu boradagi majud muammolarni o’rganish asosida quyidagi xulosalarga kelindi:

1. 
   Respublikamizda qo’shilgan qiymat solig’ining amal qilish tartibi asoslari ishlab chiqilgan;
   
2. 
   Qo’shilgan qiymat solig’i iqtisodiy betaraflik shakli sifatidagi eksportga soliqlarni aniq belgilash va qaytarish imkoniyatini yaratadi;
   
3. 
   Tashqi savdoga nisbatan betaraf, tovarlarni ichki ishlab chiqarish va sotish borasida aralashuvlarni keltirib chiqarmaydi;
   

Qo’shilgan qiymat solig’idagi muammo va kamchiliklarni bartaraf etish va uni takomillashtirishning asosiy yo’nalishlarini respublikamizdagi yutuq va kamchiliklarni hisobga olgan holda hamda xorijiy mamlakatlarning soliq tizimidagi yutuqlarini hisobga olib quyidagi takliflarni kiritmoqchimiz:

1. 
   Soliq kodeksiga muvofiq taqdim etilayotgan imtiyozlar va noqonuniy xatti-harakatlarga nisbatan qo’llanilayotgan moliyaviy sanktsiyalar hamda jarimalar tartibini kompleks tarzda tahlil qilish asosida, shuningdek, qo’shilgan qiymat solig’ini byudjet daromadlarini shakllantirish darajasidagi tarkibini e’tiborga olgan holda soliq imtiyozlarini berish va jarima solishning aniq chegaralarini aniqlash lozim;
   

• 
  qo’shilgan qiymat solig’ini undirish yuzasidan Evropa Ittifoqiga a’zo bo’lgan etakchi davlatlarning soliq amaliyotidagi ilg’or tajribalaridan respublikamiz sharoitida keng ko’lamda foydalanish zarur. Xususan, soliq stavkalarini ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan tovarlarning turlari bo’yicha tabaqalashtirish tartibini, tadbirkorlarning soliqqa tortilmaydigan oborotlari bo’yicha minimal miqdorni belgilash usulini respublikamizning soliq amaliyotida qo’llash ijobiy natijalar beradi.