Ўзвекистон республикаси олий ва ўрта


Сурхондарѐ Хисор тоганинг жанубий ѐн багридан сув олувчи Туполон ва KppaTOF


Download 0.73 Mb.
bet18/119
Sana28.09.2023
Hajmi0.73 Mb.
#1689084
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   119
Bog'liq
Экинларни сугориш асослари

Сурхондарѐ Хисор тоганинг жанубий ѐн багридан сув олувчи Туполон ва KppaTOF дарѐларининг кушилувидан х,осил булади. Узунлиги
175 км (Туполондарѐнинг бошланишидан 297 км), сув йигаш майдони 13500 км2. Туполондарѐнинг уртача сув сарфи 52 м3/сек., Крратогдарѐники эса 23 м3/сек. Сурхон- дарѐнинг сув сарфи 76,1 м3/сек.
Хисор ТОРИНИНГ жануби-гарбий ѐн багрида шаклланувчи Шерободдарѐнинг узунлиги 177 км, сув йигаш майдони 2950 км2, сув сарфи 7,5 м3/сек.
К,ашк,адарѐ Зарафшон ва Хисор тогларининг оралигадан бошланади.
Узунлиги 378 км, сув йигаш майдони 12000 км2, сув сарфи 53 м3/сек.
Зарафшон Тожикистондаги Зарафшон музлигидан бошланади.
Узунлиги 877 км, сув йигиш майдони 12300 км2. Сув сарфи 164 м3/сек.
Сирдарѐ Амударѐдан кейинги иккинчи йирик дарѐ булиб, Узбекистонда унинг цисман юкрри ва уртача к^исми жойлашган. Норин ва Корадарѐларнинг кушилувидан х,осил булади. OapFona водийсидаги 300 км. ли к,исмига Исфайра, Шохимар- дон, С5>х, Хужабак.ирган, Ок,су, Подшоота, Косонсой, Foea- сой, Чодаксой каби ирмокдар келиб куйилади. Сунгра дарѐга Охангарон, Чирчик,, Келес, Арис дарѐлари кушилади. Дарѐнинг узунлиги 2212 км (Норин дарѐси билан 2790 км). Сирдарѐнинг сув сарфи 1200 м3/сек.
Чирчик, Иарбий Тянь-шан худудида шаклланувчи Чоткрл ва Писком дарѐларининг кУшилишидан вужудга келади. Узунлиги 161 км, сув сарфи 221 м3/сек., йиллик сарфи эса 7,15 км3 ни ташкил этади.
Охангарои Чотк;ол ва Курама тизмалари оралига дан сув

олади. Узунлиги 233 км. Сув сарфи 43 м3/сек., йиллик сарфи эса 1,25 км3 га тенг.


Дарѐларнинг сув билан туйиииши. Марказий Осиѐдаги дар- ѐларнинг асосий сув манбаи булиб йилнинг совук даврида тогликларда тупланадиган к,орлар \исобланади. Баланд TOF- лардаги к,орлар иссик, даврда эриб улгурмасдан, музликларга айланади, улар кейинчалик дарѐларни сув билан таъминлашда иштирок этишади. Музликлар дарѐ окимини 25—30 фоизгача (Сух, Исфара, Панж, Вахш), Марказий Осиѐ дарѐларининг ум ум ий окимини эса 10 фоизгача к^исмини таъминлайди, хо- лос. Узбекистонда 400 га яцин кичик музликлар булиб, улар асосан Писком, Туполон ва кисман Оксув дарѐларининг сув йигаш худудида жойлашган. Республикадаги дарѐларнинг акса- рияти бошка давлатлардаги музликлардан сув олади. Марказий Осиѐдаги TOF музликларининг умумий майдони 18 минг км2 булиб, Федченко музлиги 130 км3 сув захирасига эга.
Дарѐлар, шунингдек, ѐмгир хисобига хам таъминланадики, унинг ахамияти кор эриши хисобига таъминланишга Караганда анча камдир: ѐмгар хисобига таъминланиш баланд TOF тизма- Ларидан бошланувчи дарѐлар окимини атиги 1—2 фоизини, TOF этакларида шаклланувчи дарѐлар окимини 10-15 фоизини, сув йигаш майдони жуда пастда жойлашган Келес дарѐсининг 30 фоиз окимини ташкил этади.
Дарѐлар окимини таъминлашда ер ости сувларининг хам ахамияти бор. Ёмгир ва кор эришидан пайдо булган сувнинг бир кисми баланд тогликларда чукур катламларга сингиб, туп- рок остидан пастликларга харакат килади ва маълум жойларда ер устига чикади. Ер ости сувлари киш даврида дарѐларни сув билан таъминлашда кучли иштирок этишади. Зарафшон во- дийсидаги Сиѐб дарѐси, асосан, ер ости сувлари хисобига шаклланади.
Марказий Осиѐдаги дарѐларни туйиниш тавсифига кура куйидаги гурухларга ажратиш мумкин (13- жадвал):

  • муз->$ор эриши хисобига туйинувчи — Амударѐ, Зарафшон, Сух, Исфайрам, Исфара, Кашка дарѐнинг ирмога Оксув, Ок- бура, Панж, Вахш, Бартанг ва бошкалар;

  • f fop- муз эриши ^исобига туйинувчи — Норин, Кррадарѐ, Сирдарѐ, Куршоб, Чирчик, Сурхондарѐ ва бошкалар;

  • кор эриши хисобига туйинувчи Охангарон, Руацщадарѐ, Подшоота,


Download 0.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling